De koning van Hispanje heb ik altijd geëerd. We zingen het uit volle borst mee als we het Wilhelmus zingen. Maar waarom eigenlijk. Wie was de koning van Hispanje?

In 1572, de tijd van Willem van Oranje toen ons volkslied werd geschreven, was Nederland onderdeel van het Spaanse wereldrijk van Filips II. Willem was bevriend met Filips vader, keizer Karel de V, die hij goed kende omdat de vorst in Gent was geboren en in Mechelen was opgegroeid. Hij woonde daar bij zijn tante Margaretha van Oostenrijk, terwijl zijn Spaanse moeder Juana (La Loca) en zijn grootouders Fernando en Isabel (los Reyes Católicos) in Spanje woonden. Karel verhuisde later echter naar Spanje waar hij samen met Isabella van Portugal een zoon kreeg: Filips II (Valladolid 1527). Deze nam in 1556 het stokje van zijn vader over. Maar hij kende de Nederlanden niet goed, hij sprak geen Nederlands en had (in tegenstelling tot zijn vader) weinig begrip voor de noden van de Nederlanders die het protestantisme omarmden.

Strijd tegen islam en protestanten

Filips, de koning van Hispanje uit ons volkslied, was heerser over Spanje, Napels, Sicilië, de Spaanse Nederlanden, Portugal en het grote overzeese Spaanse rijk. Hij had het in het zuiden flink aan de stok met de uit Turkije afkomstige islamitische Ottomanen die in 1558 de Balearen (Ibiza, Mallorca en Menorca) hadden veroverd. Bovendien brak er in 1568 een opstand uit onder de moriscos in Granada, moslims die in Spanje waren gebleven na de verovering van het laatste moslimrijk Granada en die zich verplicht tot het christendom hadden moeten bekeren. De Nederlandse godsdiensttwisten kon hij er niet bij gebruiken. Samen met zijn tweede echtgenote en achternichtje Maria I van Engeland (bijgenaamd bloody Mary, de dochter van Catharina, de zus van Filips oma Juana) was hij ook koning van Engeland en het tweetal hoopte op een katholieke troonsopvolger die zou kunnen heersen over Engeland en over de Nederlanden. Maar dat plan mislukte. Pas met zijn vierde en laatste vrouw Anna kreeg hij de gewenste mannelijke troonopvolger voor Spanje.

Godsdienstfanaat

Filips liet het Escorial – het paleis waar hij later zou sterven -bouwen in de bergen bij Madrid

Onder Filips leiding bereikte Spanje het hoogtepunt van zijn macht, maar trad ook het verval in. In 1555 volgde Filips zijn vader op als heer der Nederlanden en een jaar later verwierf hij de Spaanse troon. Na de oorlog tegen Frankrijk gaf hij in 1559 opdracht tot de bouw van een groot paleis, Real Sitio de San Lorenzo de El Escorial, kortweg het Escorial. Intussen groeide in het noorden van Europa de vijandige houding tegenover Filips. De Duitse keurvorsten vonden hem te Spaans en te katholiek. De aanhoudende oorlogen aan verschillende fronten en de financiële problemen eisten vanaf de jaren 1570 hun tol; het Spaanse leger was over zijn hoogtepunt heen. Bovendien kreeg de Spaanse landbouw en economie een flinke klap door de uitzetting van joden en islamieten waardoor er een tekort aan geschoolde (land)arbeiders en handelslieden ontstond. Toen ook Engeland en de Nederlanden zich steeds meer manifesteerden op zee, kreeg Filips het nog moeilijker. Zijn godsdienstfanatisme – iedereen moest katholiek worden of blijven – maakte het er niet makkelijker op. Hij was bang om misstappen te begaan tegenover God, wat hem de bijnaam Rey prudente (voorzichtige koning) opleverde, en hij reageerde daarom soms te traag op alle ontwikkelingen in de wereld.

Alva en Cervantes

De in Nederland gevreesde hertog van Alva, Fernando Alvarez de Toledo

In 1571 bezorgde zijn leger de Ottomanen nog een flinke nederlaag tijdens de Slag bij Lepanto (een strijd waar ook Miguel de Cervantes, de schrijver van Don Quichot aan meedeed). Na deze zware zeeslag werd duidelijk dat zijn halfzus Margaretha van Parma, die in zijn naam regeerde in de Nederlanden, de steeds feller wordende opstanden niet meer het hoofd kon bieden. Daarop stuurde Filips II de beruchte hertog van Alva naar het noorden om orde op zaken te stellen. Tegen het keiharde optreden van Alva brak al spoedig fel protest uit. Margaretha van Parma trad zelfs uit protest af en vertrok naar Italië, waarna Alva tot landvoogd werd benoemd. De graven Egmont en Hoorne werden onthoofd op de markt in Brussel en Willem van Oranje wist te ontkomen naar Duitsland. De godsdienstrepressie en de zware belastingdruk zette veel kwaad bloed in Nederland. In 1568 begon de Nederlandse Opstand die de opmars was voor de Tachtigjarige Oorlog.

Als een boemerang

De strijd in de Nederlanden, de toenemende spanningen met Engeland en de voortdurende dreiging van de Ottomanen waren funest voor de staatskas. Achterstallige betaling van soldij leidden op 4 november 1576 tot de plundering van Antwerpen, bekend geworden als de Spaanse Furie. In 1584 werd Willem van Oranje, op wiens hoofd Filips een prijs had gezet, vermoord door Balthasar Gerards. Nederland zocht steun bij Engeland en toen Filips in 1588 Engeland een lesje wilde leren, werd zijn Armada verslagen. Het was het begin van de ontwikkeling van Engeland en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tot zeemogendheden. Zij werden daarin gesteund door uit Spanje en Portugal gevluchte joden die de handelsroutes kenden. Zijn eigen beleid keerde zich zo als een boemerang tegen Filips. Hij stierf in 1598 na een ziekbed in zijn eigen Escorial.

Meer weten over de Spaanse geschiedenis?

Bestel dan het ESPANJE!-pakket Spaanse geschiedenis Met daarin o.a. verhalen over Filips II, Alva, Karel V en Isabella en Ferdinand. Hieronder zie je meer over de inhoud. Kies bij het bestellen voor pakket 7. Of neem een abonnement op ESPANJE! Dan kun je alle edities van ESPANJE! online lezen.

Editie 4 2022

Wie was de hertog van Alva en hoe zien de Spanjaarden hem?
De bijzondere rol van de joden rol in islamitisch Granada

Editie 3 2022

De acequias van Andalusië, ecologische moorse waterwonderen
Betoverende verhalen over de bewoners van het Alhambra
Wie was Filips II, de koning van Hispanje?

Editie 2 2022

Moeders, zussen en minnaressen, de vrouwelijke steunpilaren van Karel V

Editie 1 2022

De Spaanse Brabander, de Vlaamse roots van Karel V

Editie 4 2021

Spaanse prinsessen die de loop van de Europese geschiedenis veranderden.

Editie 3 2021

Loca, luthers of liefdeskoningin? Het tragische leven van Johanna de Waanzinnige

Editie 2 2021

De erfenis van de katholieke koningen Isabella & Ferdinand
Prinses Irene zag zichzelf als de mogelijke nieuwe koningin van Spanje. Historica Daniela Hooghiemstra vertelt hoe ze dit onthutsende verhaal ontrafelde

KLIK HIER VOOR DE NIEUWSBRIEF VAN ESPANJE!

Heb je zin in de Spaanse zomer? Dan hebben we goed nieuws. De nieuwe editie van ESPANJE! kun je nu pre-order bestellen met €3,50 korting. Je krijgt ESPANJE! dan rond 5 juli in de bus. Bestellen met korting kan tot maandag 24 juni om 8.00 uur. Via de pre-order krijg je €1 korting op dewinkelprijs en betaal je geen portokosten van €2,50. Je betaalt dus slechts €6,95 in plaats van €10,45. Nog voordeliger is het om een abonnement te nemen. In Nederland ontvang je voor slechts €21,95 een jaarabonnement van vier edities. Dat is nog geen €5,50 per editie. Een totale korting van bijna €10 op de winkelprijs. Bovendien krijg je dan ook een jaar lang de digitale editie ter waarde van €18 en kun je alle edities van ESPANJE! overal online lezen. Je kunt je abonnement hier afsluiten.

In de komende editie van ESPANJE! onder andere

Onze grote minigids Baskenland

Baskenland wordt steeds populairder, vooral Bilbao en San Sebastián zijn geliefde vakantiebestemmingen. Maar de dorpen, steden en het landschap ertussenin zijn vaak nog heel rustig en bijna altijd spectaculair. Baskenland is al ruim 25 jaar de favoriete reisbestemming van hoofdredacteur Marjan Terpstra. Zij heeft nu al haar tips verzameld in deze minigids. Van hotels in het groen met uitzicht op zee, tot de beste stranden, de leukste restaurants, fijne kleine musea en de mooiste routes. De onmisbare gids voor iedereen die deze zomer naar Baskenland gaat.

Met de camper (of tent) dwars door de Pyreneeën

Nog zo’n topbestemming voor de zomer: de Pyreneeën. Chantal Antheunisse is dol op adrenalinesporten en trok met haar camper via Aragón en Navarra van Catalonië naar Baskenland. Onderweg ging ze klimmen, raften, wandelen en fietsen. Ze neemt je mee van oost naar west en geeft bij elke actieve stop een camper- of kampeertip.

Ultieme strandgids Valencia

Jessica Sindelka woont en werkt al een paar jaar in Madrid. Maar als ze even vrij is zit ze op het strand van Valencia. En ze is niet de enige want Valencia wordt ook wel Playa de Madrid genoemd. Feestbeest en lekkerbek als ze is kent ze alle leuke tentjes aan de stadstranden. Maar ze weet ook waar de leukste plekken zijn om te relaxen, sporten en dansen. Dus ga je een paar dagen naar Valencia, of ben je in de buurt? Met de tips van Jessica wordt het nog leuker.

Oviedo, Parijse allure in de bergen

Deze keer nemen we je ook graag mee naar Oviedo, een stad met Parijse allure omringd door ruige natuur waar beren en wolven leven. In de winter kan in dit deel van Asturië zelfs twee meter sneeuw vallen, maar in de zomer is het er groener dan groen en genieten de mensen er van het leven. We verbleven er in Casa Rural Selmo, midden tussen de koeien maar toch met heerlijke stranden en maar liefst drie mooie steden in de buurt: Oviedo, Avilés en Gijón. Eigenlijk zijn dit soort B&B’s geheimtips die we liever voor onszelf houden. Toch delen we ze graag met onze lezers en we mogen zelfs drie nachten weggeven in dit kleine paradijsje.

Roadtrip langs de costa’s: maak 5 x kans op een verblijf

Overal in Spanje heb je B&B’s en andere accommodaties van Vlamingen en Nederlanders maar vooral aan de costa’s. Ideaal voor als je goede tips wilt, niet alleen voor je vakantie maar misschien ook omdat je zelf in Spanje wilt gaan wonen. De eigenaren van 5 accommodaties die liggen aan de costa’s van de regio’s Valencia en Andalusië vertellen over hun droomplek, geven tips en verloten ieder drie nachten onder de abonnees van ESPANJE!.

Tips voor 24 uur in Tossa de Mar aan de Costa Brava

Tossa de Mar is zo’n plek waar we steeds willen terugkeren. Net als de kunstenaars die er in de jaren dertig van de vorige eeuw neerstreken raakten we er betoverd door het licht, de opkomende zon boven de golven, de maan boven de nachtelijke zee. Maar we werden ook blij van de tossenses, die werken in de boetiekjes, restaurants en hotels. Het zijn vaak familiebedrijven in eeuwenoude huizen waar ze zelf opgroeiden. Ze hebben gezien hoe het massatoerisme hun dorp overspoelde. Gelukkig zijn er nog momenten dat het er rustig is en daar kunnen zij maar ook wij van genieten. In deze editie geven we tips voor 24 uur in Tossa. Van stranden, lekker eten, shoppen en varen tot wandelen en slapen.

De mysterieuze meren van Ruidera

ESPANJE-eindredacteur Tanja Timmerman beleefde samen met hond Fieke in haar camper avonturen aan de meren van Ruidera, volgens Don Quichot en Sancho Panza een plek vol magie. Het merengebied ligt als een groene en blauwe oase in La Mancha. In de zomer vieren de Madrilenen er vakantie, maar in het voor- en najaar is het er rustig en kun je er eindeloos wandelen.

Op bezoek bij de makers van sherryazijn en sherryvaten

Aafke Jochems reist voor ESPANJE! door heel Spanje op zoek naar bijzondere producten. Of het nu kikkererwten zijn of saffraan of amandelen… Aafke stapt op de boeren af en portretteert ze met haar camera en haar pen. Deze keer was ze in Jerez de la Frontera. Niet om sherry te drinken, maar om te zien hoe sherryazijn wordt gemaakt en hoe de wijnvaten met de hand worden gemaakt. Het levert een prachtige reportage op.

Ontdek de Camino Sanabrés langs thermen en wijngaarden

Huib Afman heeft zich voorgenomen om alle caminos die er zijn te lopen en hij is al aardig op weg. Dit keer liep hij de Camino Sanabrés door Castilië-León en Galicië. In Ourense kwam hij helemaal tot rust in de warme thermen die daar overal te vinden zijn. Ideaal voor ieder jaargetijde want het water is altijd lekker warm.

Wie was de koning van Hispanje?