Koningin van de liefde wordt ze wel genoemd. Johanna van Castilië (1479-1555) is echter vooral bekend als Juana la Loca, Johanna de Waanzinnige. Maar was ze wel echt gek? Of wendden haar Spaanse vader Ferdinand van Aragón, haar ‘Nederlandse’ man Philips de Schone en haar zoon Karel V haar gekte voor om zelf aan de macht te blijven?
Over haar leven zijn boeken en toneelstukken geschreven en er verscheen zelfs een film (Juana la Loca, 2001) van de Spaanse regisseur Vicente Aranda. De film volgt de traditionele Spaanse versie dat Johanna zo verliefd was op haar man (Filips de Schone) en zo teleurgesteld door zijn ontrouw dat ze gek werd van jaloezie. Al tijdens haar leven werd echter getwijfeld aan haar waanzin en veel historici en hispanisten denken dat ze het slachtoffer is geworden van machtspelletjes van haar vader Ferdinand, haar man Filips de Schone en haar zoon Karel V. Of ze nu gek was of niet, ze zorgde voor en rijk nageslacht en veel koningen die nu nog in Europa regeren stammen van haar af.
Onafhankelijke geest
Johanna was de dochter van Isabella van Castilië en Ferdinand van Aragon, de roemruchte katholieke koningen. Johanna gaf als jong meisje al blijk van een onafhankelijke geest door zich regelmatig te keren tegen de geestelijken die haar omringden. Niet verwonderlijk want al als kind was ze met de repressie van de katholieke kerk in aanraking gekomen, aldus hispanist Johan Brouwer, die een boek over haar schreef. ‘Men zou, deels uit fanatisme, deels om bij koningin Isabella in het gevlei te komen, in de hofkringen hoog hebben opgegeven van het gevangenzetten en verbranden van Moren, Joden en afvalligen, en dit zou de jeugdige, ontvankelijke Johanna van het katholicisme hebben vervreemd. Haar moeder, de koningin, die om geringere redenen honderden naar de brandstapel had laten verwijzen, had haar kind streng laten straffen, en laten dwingen haar kerkelijke verplichtingen na te komen.’
Huwelijk met Philips de Schone in Vlaanderen
In 1496, toen ze zestien jaar was, ontkwam Johanna aan het strenge katholieke juk doordat ze werd uitgehuwelijkt aan Philips de Schone, de prins der Nederlanden en de zoon van de machtige keizer Maximiliaan. Een Spaanse vloot van 20 schepen met 3500 bemanningsleden, de grootste Spaanse vloot in vredestijd, bracht haar van Laredo in Cantabrië naar Arnemuiden op het eiland Walcheren. Vandaar trok ze naar Lier, waar ze als een blok viel voor de charmante prins. Ze besloten in het geniep meteen te trouwen om direct samen tussen de lakens te kunnen duiken. Na hun bruiloft reisde het koppel door naar Antwerpen en Brussel, waar grote feesten voor hen werden aangericht. Het was voor iedereen zonneklaar dat beiden het goed met elkaar konden vinden. De achttienjarige Filips was dan ook een droomprins: hij was mooi, innemend, vrolijk, welbespraakt en galant. Maar hij hield ook van feesten en uitgaan en de vrouwen waren gek op hem, wat hem al snel problemen met zijn echtgenote zou bezorgen.
Woelige Spaanse geschiedenis
Johanna leefde in een een zeer woelige periode van de Spaanse geschiedenis. De laatste moslims in Spanje waren met de val van Granada door haar ouders verslagen. Columbus had Latijns-Amerika net ontdekt en in de Vlaamse gewesten en in Engeland (waar haar zus Catharina koningin was) wilde de bevolking af van het katholicisme. Haar moeder Isabella van Castilië had haar aangewezen als haat opvolgster, maar ze werd dwarsgezeten door haar man, haar vader en later door haar zoon Karel V die haar levenslang opsloten. Was Johanna gek of weigerde ze mee te draaien in een katholiek en repressief bewind? Mensen die haar goed gekend hadden zoals haar zwager, de Engelse koning, en hoge geestelijke die aan haat sterbed stonden prezen juist haar lucide geest. De bevolking was zo dol op haar, dat ze haar zelfs een keer bevrijdden uit het kasteel waar ze gevangen zat. Wie was Johanna nou eigenlijk echt? Was ze Loca of Luthers?
Verder lezen
Dit artikel is het begin van het spannende verhaal over het leven van de rebelse en ongelukkige koningin Johanna van Spanje. Het hele verhaal, geschreven door de Vlaamse historicus Edward de Maesschalck, lees je in editie 3 2021 van het tijdschrift ESPANJE! Bestel ‘m hier.
In editie 2 2021 van ESPANJE schrijft Edward de Maesschalck over de ouders van Johanna, Isabella en Ferdinand, de katholieke koningen die Spanje verenigden en door het verslaan van het moslimkoninkrijk van Granada in eigen land, hun huwelijkspolitiek in Europa en de verovering van Latijns-Amerika een wereldrijk stichtten. In editie 4 2021 vertellen we over de kinderen en kleinkinderen van Isabel en Johanna. Zij en hun mannen heersten o.a. over Engeland, Scandinavië, Duitsland, de Nederlanden, Portugal, grote delen van Italië, Oostenrijk en Zwitserland en grote delen van Latijns-Amerika. Europa was in de 15e en 16e eeuw dus al verenigd. Wie waren al die nazaten van Isabella en Ferdinand en hoe was de tijd waarin ze leefden?
Wil je alle verhalen van Edward De Maesschalck over de Spaanse geschiedenis lezen? Bestel dan hier het ESPANJE-geschiedenispakket.
