De Spaanse schrijver Eduardo Mendoza is een van de weinige hedendaagse schrijvers in Spanje die de Franco-dictatuur bewust hebben meegemaakt. In zijn geboortestad Barcelona spreekt ESPANJE!-redacteur Annebeth Vis met Eduardo Mendoza (78) over zijn visie op Spanje in heden en verleden. Zijn eigen leven vindt hij maar saai, maar de historische context en gebeurtenissen waarbinnen Spanje in zijn ogen een Europees land werd, vormen de inspiratie voor zijn nieuwste werk, een trilogie over Spanje.
Uw boek De Koning ontvangt begint in de jaren zestig als minister Manuel Fraga Iribarne de wereldberoemde slogan Spain is different in het leven roept, die bedoeld was om het toerisme als motor van de Spaanse economie te stimuleren.
Fragment uit De Koning ontvangt:
Fraga Iribarne bedacht een eenvoudige maar gouden formule: Spain is different. Die slogan, even bespottelijk als briljant, had een animerende uitwerking op de Spanjaarden, die dolgraag een nieuwe identiteit wilden aannemen, na door een lange, donkere gang van verpaupering, verdriet en schande te zijn gegaan. Oppervlakkig gezien was de slogan gericht tot het buitenland, maar in werkelijkheid was het een boodschap aan alle Spanjaarden.
Wij Spanjaarden waren anders in de beste zin van het woord: vrolijker en onbezorgder, vriendelijker en losser, sympathieker en pittiger. Maar ook in de slechtste: meer werkschuw, minder verantwoordelijk, schaamtelozer en patseriger. Nu was de som van al die karaktertrekken de harde munt van de nieuwe Spaanse economie geworden.
Als onder de hoede van de welvaart een paar sujetten zich op slinkse wijze verrijkten, als de wet openlijk en systematisch werd overtreden en de elementaire normen van goede smaak en wijs beleid aan de laars werden gelapt – wie kon het wat schelen? Spanje was anders, en dat anders zijn was de motor van de economie. Sommigen mopperden wel dat het land in een beschamend circus van perversiteit veranderde, maar het was nieuw en het bracht geld in het laatje, en als puntje bij paaltje kwam waren zelfs de grootste dwarsliggers bereid om met de kudde mee te lopen.
Hoe zit dat nu, is Spanje tegenwoordig nog anders en zo ja, wat is er anders?
‘Spanje is absoluut niet meer zo anders. Ik geloof dat het inmiddels in wezen een Europees land is zoals de andere. Weliswaar inefficiënt en corrupt, maar ik vind het een mythe dat Spanje een ramp zou zijn en de rest van Europa het fantastisch doet. Sterker nog, ik durf te beweren dat sommige zaken in Spanje veel beter te regelen zijn dan in Engeland. Ik woon al jaren deels in Londen en deels in Barcelona, dus ik weet waar ik het over heb. Gaat er iets stuk in de keuken, dan is het bijna onmogelijk om het in Londen snel te laten repareren. Voor die flexibiliteit is er geen ruimte. Ik wil niet zeggen dat Spanje Europa heeft ingehaald, maar landen als Engeland en Frankrijk zijn wat mij betreft afgezakt naar het niveau van Spanje. En zeg nou zelf, in Spanje is het leven niet slecht. De minder goede kanten worden gecompenseerd door geweldige kanten. Ik heb nergens mensen ontmoet die vriendelijker zijn dan de Spanjaarden, om maar een voorbeeld te noemen.’
Wie is Eduardo Mendoza?
In 1975 debuteerde de in Barcelona geboren en getogen schrijver met De zaak Savolta. Sindsdien publiceerde hij een twintigtal romans. Hij won onder meer de prestigieuze Cervantesprijs en de Premio Planeta. Zijn recentste werk is een trilogie, die begint in de jaren zestig van de vorige eeuw en eindigt in het jaar 2000. Het eerste deel, De koning ontvangt, verscheen najaar 2021 in het Nederlands. Mendoza geeft een inkijkje in een van de interessantste periodes in de Spaanse geschiedenis: de Transición, de overgang naar de moderne democratie. De koning ontvangt begint in Barcelona in 1968. Rufo is net afgestudeerd, heeft een suffig baantje als journalist en zucht onder het verstikkende regime van dictator Franco. Als hij voor de krant verslag moet doen van een adellijk huwelijk wint hij het vertrouwen van een mysterieuze prins die Rufo’s hulp nodig heeft om zijn plek op de troon terug te winnen. De gesprekken met de prins doen Rufo twijfelen aan zijn eigen politieke overtuiging. Klaar met zijn saaie baan en zijn saaie vriendin besluit hij uiteindelijk om te vertrekken naar New York, waar hij getuige is van de transformatie van de stad tot het epicentrum van grote veranderingen, zowel op het gebied van raciale gelijkheid, de lhbt-beweging en het feminisme als in revoluties in de wereld van de moderne kunst. Dan laat plotseling de prins weer van zich horen. Rufo reist ook naar het Oostblok, waar hij ziet dat Spanje niet het enige land is dat de banden met de rest van Europa is verloren.
Een overzicht van de boeken van Eduardo Mendoza vind je hier.
