De film Madres paralelas van Pedro Almodóvar is niet alleen een vrolijke, culinaire, emotionele en feministische film, maar ook een aanklacht van Pedro Almodóvar tegen de oorlog en een film waarin grensoverschrijdend gedrag wordt aangekaart. Almodóvar laat zien hoe diep de wonden van een Burgeroorlog 80 jaar later nog zijn. Maar bovenal is Madres paralelas wat ons betreft een van de beste films van Almodóvar ooit, met een traan maar ook zeker met een lach.
Het verhaal begint met de ontmoeting van fotograaf Janis (een rol die Penelope Cruz een Oscar opleverde) met forensisch archeoloog Arturo Buendía (Israel Elejalde), die haar helpt in haar zoektocht naar het massagraf van dorpsgenoten en familie. Ana, de veel jongere vrouw die Janis ontmoet in de kraamkliniek en die een bijzondere vriendin wordt, vindt de zoektocht maar niks. ‘Het is beter om de doden te laten rusten’, zegt ze in een scène. ‘Weet je wel in welk land je woont! De Burgeroorlog zal pas voorbij zijn als de doden zijn teruggevonden,’ reageert een boze Janis, het personage dat Cruz een Oscarnominatie opleverde.
Jonge generatie beseft verleden niet
De dialoog tussen de twee vrouwen, die hun kijk op het moederschap vanuit verschillende generatieperspectieven delen, verwijst naar de nog steeds voelbare naweeën van twee belangrijke gebeurtenissen in de Spaanse geschiedenis van de vorige eeuw: de Burgeroorlog (1936-1939) en de dictatuur van Francisco Franco (1939-1975). In Madres paralalas vertegenwoordigt Ana (een mooie rol van de jonge actrice Milena Smith), een tiener die moeder is geworden. Het is de generatie geboren in de eenentwintigste eeuw, waarin zowel oorlog als dictatuur vreemd en voor een groot deel onbekend zijn: jonge mensen die liever naar de toekomst kijken in plaats van naar een verleden dat ze niet begrijpen en waar ze niet in geïnteresseerd zijn. Janis, die al wat ouder is en besluit alleenstaande moeder te worden, is de verpersoonlijking van de kleinkinderen en achterkleinkinderen van de oorlog en dictatuur, die de strijd van hun ouders en grootouders om recht te doen niet vergeten en voortzetten.
Volgens de Asociación para la Recuperación de la Memoria Histórica zijn er in Spanje ongeveer 100.000 mensen verdwenen als gevolg van de burgeroorlog en de repressie van Franco. Vele verhalen zijn nog steeds niet opgehelderd, vooral als de overblijfselen ongeïdentificeerd zijn verdwenen in een van de meer dan 4.000 massagraven in Spanje. In de bijna dan 50 jaar die zijn verstreken sinds het de dood van Franco, zijn pogingen gedaan om met het netelige verleden in het reine te komen en de gruweldaden te erkennen. Maar de wond is nog steeds niet geheeld.
Je kunt hier kaartjes reserveren voor de feestelijke voorpremière in Tuschinski op 9 maart 2022. Kaartjes zijn inclusief drankjes en een goodiebag. Korting voor abonnees van ESPANJE!
De lange naweeën van de oorlog
De Ley de Memoria Histórica, goedgekeurd in 2007, en de recente opgraving van de overblijfselen van de dictator uit de Vallie van de Gevallenen, zijn noodzakelijk maar voor veel Spanjaarden onvoldoende om nationale verzoening te bereiken. Het Comité contra la Desaparición Forzada van de Verenigde Naties drong er eind september 2021 bij Madrid op aan een wet goed te keuren, om te voldoen aan het internationaal recht en de juridische obstakels weg te nemen die het strafrechtelijk onderzoek naar gedwongen verdwijningen hebben verhinderd. Het internationale comité riep de autoriteiten op om ‘de nodige maatregelen te nemen om de snelle goedkeuring’ van de wet te garanderen en zo het recht van slachtoffers ‘op gerechtigheid, waarheid en schadevergoeding’ te garanderen. Dat was een grote steun voor alle slachtofferverenigingen in Spanje die al tientallen jaren ijveren voor gerechtigheid.
Almodóvar toont in Madres paralelas de angst van veel Spanjaarden dat kinderen en de kleinkinderen van de verdwenen mensen zullen sterven en daarmee de uiteindelijke identificatie van de stoffelijke resten niet meer mogelijk is. Het is een reactie op stemmen in sociale en alternatieve media die de geschiedenis van de Burgeroorlog en de dictatuur proberen te bagatelliseren. Drie jaar lang werd het land verdeeld door de broederoorlog, waarin Duitsland zijn bommenwerpers uitprobeerde boven Guernica en vrijwilligers uit heel Europa vochten tegen Franco, de agressor. Na de triomf van Franco bleef Spanje in tweeën verdeeld. Dit blijft de politieke agenda en het sociale weefsel van het democratische Spanje ook nu, meer dan 80 jaar later, nog markeren. Almodóvar wil zijn landgenoten confronteren met de waarheid en de nagedachtenis van de slachtoffers eren zonder de geschiedenis te herschrijven. Zoals Penelopes tegenspeler Israel Elejalde zei in een interview: ‘Dicen que sacar a los muertos es remover las heridas. No, al revés, es cerrarlas’, ‘ze zeggen dat het opgraven van de doden de wonden weer openrijt. Maar het is andersom, ze worden geheeld.’
Het grote geheim van Janis blijft knagen
De ontmoeting van Janis en forensisch archeoloog Arturo leidt tot een zwangerschap en Janis besluit het kind alleen op te voeden. In de kraamkliniek ontmoet ze Ana. Later zal blijken dat Ana verkracht werd door drie mannen maar dat nooit heeft durven aangeven. Ze besloot het kindje toch te houden. Ana is bijzonder bang voor de bevalling. Janis ontfermt zich over haar. Na een tijd ontmoet Janis Ana opnieuw, hoewel Janis van telefoonnummer veranderd is. Het tienermeisje is nu volwassen, en ziet haar moeder Teresa (Aitana Sánchez-Gijón) nog nauwelijks omdat die als actrice op latere leeftijd is doorgebroken en op tournee is. Almodóvar laat Teresa auditeren en voor een moeilijk dilemma staan. Haar klassieke rol als grootmoeder opnemen of haar droom uiteindelijk toch nog verwezenlijken door actrice te worden. Ze kiest uiteindelijk voor het laatste. Janis besluit de wanhopige Ana in dienst te nemen en betaalt haar meer dan de het cafe waar ze werkte. Ze raken nauw bevriend maar Janis draagt een groot geheim net zich mee dat steeds meer aan haar begint te knagen. De ontboezeming zal grote consequenties hebben voor beide moeders. Durft ze haar eigen verborgen waarheid op te biechten?
