‘Wij Basken zijn goede verhalenvertellers’
De Spaanse bestsellerauteur Eva García Sáenz de Urturi won op 15 oktober 2020 de prestigieuze Spaanse literatuurprijs Premio Planeta. En dat is eigenlijk geen verrassing want ze is de best verkopende Spaanse schrijfster van dit moment. Juli 2019 kwam de Nederlandse vertaling van De stilte van de witte stad uit. Enkele maanden later verschenen ook De riten van het water en De heren van de Tijd, het tweede en derde deel van haar superspannende thrillertrilogie. In de boeken van Urturi lost rechercheur Unai López de Ayala – bijgenaamd Kraken – lugubere seriemoorden op die bol staan van verwijzingen naar oude Baskische rituelen. Het eerste deel is inmiddels verfilmd en in Vitoria, de stad waar ze boeken spelen, gaan fans op zoek naar sporen van Unai. ESPANJE! zocht de schrijfster op in Spanje.
Tekst: Twan van Lieshout
Je woont in Alicante, maar het boek speelt zich af in Vitoria. Waarom wilde je daarover schrijven?
‘Het noorden is mi tierra. Soms voel ik me hier in Alicante een banneling. Want mijn wortels, mijn herinneringen, mijn familie, de noordelijke Spaanse cultuur, die mis ik hier soms heel erg. Vitoria is de plek waar ik de helft van mijn leven gewoond heb. Als jonge optometrist werkte ik midden in de stad. Ik wilde de stadscultuur en de levensstijl van de inwoners aan de lezers laten zien. Maar dat had ook consequenties voor het plot. Hier in Alicante zijn de mensen heel open. In het noorden, in Baskenland, heerst er een cultuur van stilte. Dit betekent dat Baskisch politieonderzoek veel moeilijker is: de getuigen en de verdachten willen niet praten.
Lees ook het interview met bestsellerauteur Ildefonso Falcones in het herfstnummer van ESPANJE!
Een misdaadroman wordt direct anders als deze zich niet afspeelt in een stad met zoveel licht als Alicante, maar juist in een heel duistere stad. Een stad met gebouwen die er al duizend jaar staan. Vitoria kent sterke contrasten: negen maanden is het er ontzettend koud, in de zomer heerst het landklimaat met hete, intense dagen. Vandaar dat de stadsbewoners vanbinnen een heel rustig karakter hebben. Voor mijn boek was dit goed: het levert een besloten en bijzonder universum op.
Mijn boek is ook een eerbewijs, of zelfs een liefdesverklaring, aan mijn stad. Ik mis haar: de groene parken, de bossen en de heuvels. Deze liefde heb ik overgedragen aan hoofdrolspeler Kraken, die uit een klein dorpje uit de omgeving komt en die cultuur in zich draagt. Zodoende is het niet alleen een thriller of misdaadroman geworden.’
Het boek is ook een visitekaartje voor het Baskische eten.
‘Door het succes van het boek zijn er nu pinchos-routes gekomen, zodat je dezelfde pinchos en tapas kunt eten als Kraken in het boek. Maar het boek heeft meer losgemaakt. Er zijn ‘literaire routes’ gemaakt, die precies de roman volgen. Er is zelfs een hardloopparcours uitgezet, dat precies de hardlooprondjes afgaat van Kraken en zijn leidinggevende Alba. Sinds de publicatie van de eerste roman in 2016 is het toerisme in Vitoria verdubbeld, vertelde de burgemeester van Vitoria mij.
Er zijn lezers die naar de voordeur gaan waar Kraken zou wonen. En dan gaan ze op een tegenoverliggend bankje zitten wachten totdat Kraken opendoet, en het huis verlaat. Wachtend op een buurtgenoot, die min of meer lijkt op Kraken zoals ik hem bedacht heb. De buren worden er een beetje moe van dat ze aldoor op de foto worden gezet. Maar goed. Het wil zeggen dat de mensen willen dat Kraken echt bestaat. Dat is prachtig voor een schrijver: je verzint iemand die niet bestaat, maar mensen gaan om hem geven.’
Benieuwd naar Baskenland? Je leest er hier meer over.
Unai aka Kraken, de hoofdpersoon, is neergeschoten en ligt vanaf de eerste pagina in coma. Het boek speelt vaker met het idee van wie dood is en wie niet.
‘Ja, ik wil dat de lezer nooit zeker weet wie nu werkelijk dood is en wie niet. Er zijn altijd rationele verklaringen voor plotwendingen in het boek, maar het kunnen evengoed geestverschijningen zijn. De roman volgt uiteindelijk altijd de realiteit, maar ik wilde wel met magische elementen spelen.’
Unais grootvader is een belangrijk personage in het boek.
‘Ja, zeker, maar dat hoefde ik niet te verzinnen. Want de opa in het boek is mijn eigen grootvader. Hij is in 2013 overleden, maar ik heb alles onthouden en opgeschreven: hoe hij sprak, keek en bewoog. Voor het plot is hij een fijn personage, want hij personifieert het gezond verstand. Hij is bijna 100, praat weinig, maar als hij praat dan luistert de hele familie. De lezers zijn aan hem gehecht. Ik kreeg lezersbrieven met als hoofdboodschap “Alsjeblieft, laat opa niet vermoorden”, “Grootvader mag echt niets overkomen”.’
Heeft je grootvader je ook alle legendes uit het boek verteld?
‘Ja, wij Basken zijn goede verhalenvertellers. In de middeleeuwen, toen de meeste mensen niet konden lezen en schrijven, werden de verhalen in kleine kapelletjes verteld. Maar ik doe ook veel historisch onderzoek en dat probeer ik dan weer via kleine pakketjes aan de lezer over te brengen. Ik werk op de universiteit van Alicante op de documentatieafdeling, en zodoende beschik ik over stapels boeken over criminologie en geschiedenis.’
En alle politie-expertise?
Ik heb contact gezocht met de politieacademie in Madrid, want zij zijn de enigen in het land die cursussen geven in misdaadprofielen. Ik vertelde dat ik niet bij de politie werkte, maar wel veel wist over criminologie omdat ik daar veel over had gelezen. Ze lieten me toe. Dus toen zat ik in een klasje. Alleen maar agenten, en ik. Met de echte moordonderzoeken uit de cursus werd Kraken uiteindelijk expert in moordprofielen. Maar niet alles wat ik daar leerde heb ik in de roman gestopt. Misschien is het je opgevallen, maar mijn romans zijn weliswaar thrillers, maar wel clean. In al mijn boeken vloeit geen druppel bloed. Ik houd niet van dat expliciete. Dat is wel een uitdaging. Want ik moet daardoor elke keer een nieuwe moord bedenken zonder dat er bloed aan te pas komt.’
Helpen je politiecontacten je met het boek?
‘Zeker. Ik ken nu veel mensen bij de Baskische politie. Ze bieden me altijd alle hulp die ze kunnen geven. De tweede en derde roman van de trilogie schreef ik zo veel makkelijker. Ik stuurde alles waarover ik twijfelde naar een politiecommandant in Vitoria. “Er is een opgehangen vrouw gevonden in de San Adrián-tunnel, wat doen jullie dan?” “Nou,” zei hij, “we pakken de auto, bellen de onderzoeksrechter…” Ik kreeg meteen de hele procedurelijst van de politie op mijn bord!’
De Baskische rituelen die je beschrijft, zijn deze nog steeds in gebruik?
‘In Baskenland zijn er veel gebruiken overgeleverd uit de tijd voor het christendom. In kleine Baskische dorpjes wordt nog steeds de euskilore, de distelbloem die in het boek een belangrijke rol speelt, ter bescherming op de huizen geplaatst. In het Baskisch betekent het ‘bloem van de zon’. Nu, in de 21e eeuw, geloven mensen dit natuurlijk niet meer letterlijk, maar mensen vinden het nog steeds leuk om dit soort folkloristische gebruiken in stand te houden. Bijvoorbeeld de heksen uit het dorpje Zugarramurdi en de grotten waar ze bijeen zouden komen, het is allemaal in stand gebleven.
In Baskenland heeft het christendom zich aangepast aan al dit soort heidense gebruiken. Tegelijkertijd is Baskenland wel heel christelijk. Hier gaan de mensen elke zondag nog naar de kerk. Des te wonderlijker dus dat onder dit christelijke geloof allerlei bijgeloof en heidense gebruiken hebben kunnen overleven. Ze zijn gemengd: de plekken waar nu kerken staan, waren vroeger plaatsen waar de Kelten hun watercultus vierden. In de tweede roman, die in november uitkomt, schrijf ik veel over deze waterrituelen die bewaard zijn gebleven in Baskenland en Cantabrië. Ik wil de lezers op dit erfgoed wijzen: we hebben nog steeds dezelfde rituelen en dezelfde namen als duizenden jaren geleden.’
Nu we het toch over je tweede roman hebben – wat kunnen we daarvan verwachten?
‘Er zijn opnieuw seriemoorden gepleegd, die nu te maken hebben met het Keltische verleden. Het zijn rituele drievoudige moorden. Maar dit keer treft het ook de directe omgeving van Kraken, dus het wordt allemaal heel persoonlijk. In de trilogie moet Kraken zijn weg kiezen en uiteindelijk een beslissing nemen: wil hij de beste profiler, de beste rechercheur van Spanje, zijn en zodoende Vitoria beschermen, of stopt hij met zijn werk om zijn omgeving, zijn familie en vriendengroep te beschermen?’
Had je verwacht dat het boek zo’n succes zou worden?
‘Het boek heeft hier meer dan een miljoen lezers bereikt. Elke vijf à tien jaar heb je in Spanje zo’n bestseller. Ik had natuurlijk nooit kunnen dromen dat ik die deze keer zou schrijven. En het gaat maar door want de rechten zijn verkocht aan de VS, Rusland, Latijns-Amerika en praktisch heel Europa. En op 25 oktober komt er een film uit op basis van het boek die vertoond gaat worden in 140 landen. We verwachten dat het een grote kaskraker wordt in Spanje, mede vanwege Javier Rey, die Kraken speelt. Het gaat dus verder en verder, en ik weet niet waar het zal eindigen.’
Nu bestellen:
De stilte van de witte stad
De riten van het water
De heren van de tijd
