Minutenlang applaus en talloze open doekjes. De opvoering van Carmen door de Staatsopera van Tatarstan viel in de smaak bij het Alkmaarse publiek afgelopen zaterdag. Het operagezelschap uit de Russische republiek had dan ook alles uit de kast gehaald om het publiek te imponeren. Meer dan 40 zangers en dansers op het podium, een goedgevulde orkestbak en een droom van een sopraan: Gulnova Gatina die de rol vertolkte van Micaëla, de timide maar moedige jeugdvriendin van Don José.
Carmen is een must voor iedereen die van Spanje houdt. Het boek waar de opera van de Fransman Georges Bizet op gebaseerd is, schreef zijn landgenoot Prosper Mérimeé in 1845, na lange omzwervingen door Spanje.
In 1829 trok hij de Pyreneeën over om het land op zijn dooie akkertje te ontdekken: hij bracht uren door in het Madrileense Prado, bestudeerde de moorse architectuur in Sevilla en Córdoba, bezocht stierengevechten en ontmoette de graaf en gravin van Montijo. De gravin vertelde hem het verhaal over het zigeunermeisje dat werd neergestoken door een soldaat die verliefd op haar was.
Ook Mérimées hoofd sloeg op hol. Hij scheef meteen na terugkeer in Frankrijk over haar, en zou 15 jaar later een novelle over haar uitgeven. Bizet nam Mérimeés verhaal 30 jaar later flink onder handen. Prostitutie, grove berovingen en zelfs het vermeende huwelijk van Carmen met een bandiet zijn geschrapt. Het meisje Micaëla, door Bizets librettisten bedacht als brave tegenhangster van Carmen, bestaat niet eens bij Mérimée. Gelukkig maar dat Bizet haar een rol heeft toebedacht, want de stem en de onschuld van de sopraan geven de opera meer kleur en diepte.
Bananen
Iedereen kan wel een liedje meeneuriën van de opera, wie heeft er als kind nu niet ‘tien pond bananen, bananen zijn gezond’ gezongen. Carmen is daarmee ook dé opera om kinderen kennis te laten maken met opera. Door de boventiteling zien ze een verhaal voorbijtrekken dat ook in deze tijd nog actueel is. Nog steeds worden er immers vrouwen vermoord door ex-mannen en -minnaars die jaloers zijn op hun opvolger.
Lees ook: de 10 beste films met Penelope Cruz
De opera begint met de scène waarin Micaëla een brief van haar moeder komt brengen aan Don José. Zij wil graag dat haar zoon met de kuise Micaëla trouwt. En Don José heeft daar wel oren naar, tot hij verleid wordt door de sensuele Carmen, die hij moet bewaken maar laat gaan, waardoor hij zelf de bak indraait. In het tweede bedrijf zien we hoe Carmen tijdens zijn gevangenschap de razend populaire toreador Escamillo ontmoet. Ze weerstaat zijn avances, omdat ze verliefd is op Don José. Maar als haar geliefde terug is, raakt ze snel teleurgesteld omdat hij ervoor kiest om naar de kazerne terug te keren in plaats van samen met haar van het vrije leven te genieten. Dat leidt tot een van de mooiste duetten van de hele opera, waarin Carmen de vrijheid bezingt. Na een schermutseling met luitenant Zuñiga, die Carmen probeerde te versieren, zit er voorDon José echter niks anders op dan te blijven.
Dood
In de derde akte leest Carmen zichzelf de kaarten en trekt ze keer op keer de dood. Als Escamillo naar het kamp komt om iedereen uit de nodigen voor zijn volgende stierengevecht, vraagt Carmen Don José om met Micaëla mee te gaan naar zijn zieke moeder. Hij doet het gedwee maar keert terug als de bende voor het stierengevecht in Sevilla is. Hij eist Carmens liefde op, en zegt dat hij met een schone lei wilt beginnen. Maar Carmen weigert. Ze gaat liever dood dan dat ze haar vrijheid opgeeft. ‘Jamais Carmen ne cédera! Libre elle est née… et libre elle mourra!’ zingt ze. Daarmee is Carmen nu nog het boegbeeld voor alle vrouwen die kiezen voor zelfbeschikking, zelfs tot de dood erop volgt. In deze tijden van #metoo zijn er operagezelschappen die de rollen omdraaien. Carmen doodt Don José. Gelukkig is dat bij deze uitvoering niet het geval. De kracht is juist dat ze de dood verkiest boven het opgeven van haar vrijheid. Terwijl we horen hoe in de arena de stier wordt gedood, krijgt Carmen haar doodsteek van Don José.
Een geweldig spektakel, hoewel er ook best wel wat op valt af te dingen. Het decor en de kostuums gaan al wat jaren mee, dat is te zien. En de poging om alle Tataren accentloos Frans laten zingen is jammerlijk mislukt. Gelukkig zijn alle gesproken delen weggelaten. Maar nogmaals wie de Habanera, Toreador en Si tu m’aimes graag meeneuriet mag deze opera niet missen.
Carmen was te zien van 15 oktober tot 9 november 2019.
Lees ook: De 9 beste Spaanse films van de afgelopen decennia
https://us5.list-manage.com/contact-form?u=f7d62d3b87fc2dff7f3f8017c&form_id=f1469bb2427af95c9b1c0ae3eb726cf5
