Er bestaan volop lijstjes met de beste Spaanse en Latijns-Amerikaanse literaire werken. Op veel ervan zijn uitsluitend boeken van mannelijke schrijvers te vinden. En dat terwijl de meest gelezen boeken in de taal van Cervantes vaak zijn geschreven door vrouwen. Gelukkig is een groot aantal hiervan vertaald naar het Nederlands. Gökçe Topoğlu, studente aan de Universiteit van Utrecht en stagiaire bij het Instituto Cervantes, zette in ‘Literatuur vertaald van het Spaans naar het Nederlands en van het Nederlands naar het Spaans’ op een rij hoeveel boeken er de afgelopen jaren vanuit het Spaans zijn vertaald. Pilar Tena, directeur van het Instituto Cervantes in Utrecht, koos hier haar tien favoriete boeken uit. Heerlijk leesvoer!

1. Ook dit gaat voorbij

(Originele titel: Todo esto pasará). Milena Busquets, Meulenhoff 2016

Met haar tweede prachtig geschreven roman, is Milena Busquets erin geslaagd om veel van de literaire records met succes te verbreken en werd zijn een grote ontdekking op de Frankfurter Buchmesse in 2014. De heerlijk geschreven roman is vertaald in tientallen talen en vele malen heruitgegeven. De schrijfster is erin geslaagd een sfeer te creëren waarin je als lezer verstrikt raakt terwijl je het verhaal volgt van de hoofdpersoon tijdens een zomer aan de Costa Brava in Catalonië. Blanca heeft net haar moeder verloren, en de maanden in Cadaqués probeert ze een rouwproces te overwinnen wat voor haar een obsessie en tegelijkertijd een kwelling is. Liefde, alcohol en avontuurtjes worden beschreven zonder er doekjes om te winden. Het is een wereld vol heftige gevoelens: het is net alsof de lezer de warmte en vochtigheid, het verdriet en de wanhoop kan voelen. De kinderen, de vriendinnen, de ex-minnaars, geven een ander soort genegenheid die niet minder essentieel is. Alomtegenwoordig is de afwezigheid van de moeder, die ondanks het intense verlangen van de hoofdpersoon om te leven, niet kan worden vervangen. Tegelijkertijd is daar de wens om te verdwalen bij zonsopgang in de straten van dat witte dorp, om, ondergedompeld in de golven, te zwemmen in het blauwe water van de Middellandse Zee en te vergeten. De roman begint en eindigt op dezelfde plek: het kerkhof waar Blanca’s moeder rust. Het terugverlangen naar de moeder, een echte, niet geïdealiseerde moeder vol gebreken, is – naar mijn mening – het meest ontroerende van de roman.

2. De drie bruiloften van Manolita

(Originele titel: Las tres bodas de Manolita). Almudena Grandes, Uitgeverij A.W. Bruna (Signatuur) 2015

Almudena Grandes is een van de grote Spaanse levende auteurs: ik durf me eraan te wagen om te zeggen dat ze een van de 5 beste is. Zij heeft diverse prijzen gekregen voor haar werk. Zo heeft ze net de Premio Nacional de Narrativa ontvangen voor Los pacientes del doctor García (Tusquets), die binnenkort in Nederland verschijnt en de vierde roman is uit de serie Episodios de una guerra interminable, (Episodes uit een oneindige oorlog). Ik wil deze roman echter aanbevelen, de derde uitgave uit dezelfde kroniek over de Spaanse Burgeroorlog. Deze roman verkies ik persoonlijk boven alle anderen uit deze serie.

In de veertiger jaren, vlak na de oorlog, moet Manolita de zorg voor haar vier broertjes en zusjes op zich nemen. De omstandigheden zijn ontzettend zwaar, de jaren vlak na de Spaanse Burgeroorlog kenmerken zich door tegenslagen en misère. Maar Manolita, een personage geïnspireerd op vele vrouwen uit die periode, weet te overleven en ondanks dat ze er helemaal alleen voorstaat opgewekt te blijven. Gandes zal binnenkort haar vijfde roman uit deze serie publiceren, hierin gaat ze verder in de tijd. H et verhaal speelt zich af in het Spanje van de jaren vijftig van de twintigste eeuw. Wij als trouwe lezers kijken er reikhalzend naar uit.

3. Leonora

Elena Poniatowska, AW Uitgeverij Bruna, 2012.

Elena Poniatowska (Parijs, 1932) ontving de Premio Biblioteca Breve dankzij dit boek over het leven van de Engelse schilderes Leonora Carrington. Een non-conformistische vrouw die een gepassioneerd leven leidde. Het gaat niet om een biografie, maar je kunt het ook geen roman noemen. Het is veeleer een geromantiseerde biografie. Het boek leest als een trein en je merkt steeds hoezeer de schrijfster zich identificeert met haar hoofdpersoon (het is dan ook niet vreemd dat ze in het echte leven vriendinnen waren en dat ze veel gemeen hadden). Geboren in 1917, bracht Leonora veel jaren door in het Parijs van de historische avant-garde waar ze Max Ernst leerde kennen. Ze woonde later in Spanje waar ze allerlei avonturen beleefde en onder meer in een psychiatrisch ziekenhuis in Santander werd opgenomen waaruit ze wist te ontsnappen. Ze vierde triomfen als artiest in New York. Uiteindelijk vond ze in Mexico enige stabiliteit. Poniatowska is al tientallen jaren de meest invloedrijke Mexicaanse schrijfster en schetst een goed beeld van het Mexico van de veertiger jaren waarin Leonara terechtkomt. Een toevluchtsoord, dat zich open stelde voor intellectuelen, kunstenaars, revolutionairen en avonturiers afkomstig uit Europa.

4. Colometa

(Originele titel: La plaza del Diamante). Mercè Rodoreda, Uitgeverij, Menken K & Wigman B.V. 2013

Het is goed mogelijk dat Mercè Rodoreda i Gurguí (Barcelona 1908 – Girona 1983) de meest gelezen en vertaalde Catalaanse auteur is. Een klassieker uit de Catalaanse literatuur is haar werk La Plaça del Diamant, dat zich afspeelt in Barcelona ten tijde van de Tweede Spaanse Republiek, de Burgeroorlog en de eerste jaren vlak erna. Het boek verscheen in 1962 en werd vertaald in meer dan veertig talen. Bovendien werd het verhaal werd verfilmd en als theaterstuk opgevoerd.
Volgens Gabriel García Márquez “zijn er maar weinig personen buiten Catalonië die weten wie deze onzichtbare vrouw was die zulke ontroerende romans schreef in mooi Catalaans… La Plaça del Diamant is de mooiste roman die sinds de Spaanse Burgeroorlog is verschenen in Spanje. De hoofdrolspeelster Natalia, “la Colometa”, is een jonge vrouw die een zeer moeilijke periode in de geschiedenis van haar land moet doormaken: ze heeft honger, verliest haar dierbaren, maar ze gaat door. Het werk is geschreven als een innerlijke monoloog en deze techniek zorgt ervoor dat de lezer dichtbij de gevoelens van de hoofdpersoon kan komen.

5. Emekiro – verhalen van jonge Spaanse schrijfsters uit Baskenland

Katixa Agirre, Uxue Alberdi, Kristina Goikoetxea, Karmele Jaio, Jasone Osoro en Eider Rodriguez, Zirimiri Press

Ik wil graag aandacht vestigen op het werk van de uitgeverij Zimiri Press en haar uitgevers Henrike Olasolo en Cristina Richart die in Nederland het werk van interessante Catalaanse en Baskische auteurs hebben gepubliceerd. Zij merkten dat de Baskische literatuur de laatste jaren vooral een vrouwelijk gezicht heeft en vonden het daarom van belang om meer bekendheid te geven aan zes schrijfsters, onder wie Eider Rodriguez, die net de Premio Euskadi in twee verschillende categorieën heeft gewonnen, wat nog nooit eerder is gebeurd.Hoewel ik het boek niet heb kunnen lezen aangezien het direct vanuit het Baskisch naar het Nederlands is vertaald door Peter Smaardijk en Henrike Olasolo, wil ik het op basis van kennis van het werk van de auteurs toch van harte aanbevelen. Er wordt een scala aan thema’s in behandeld, variërend van een manager die verlangt naar zijn eigen vrouw terwijl hij bij een prostituee is of een vrouw die alleen reist in Afrika. Een echtpaar dat een beroemd schilderij steelt in een poging om de passie in hun relatie te herstellen. Een bedrijf dat zelfmoorden regelt. Een mooie vrouw die beseft dat haar lichaam in verval begint te raken. Een Bask die in Madrid woont op het moment van een aanslag.

6. GIF

(Oorspronkelijke titel: Distancia de rescate). Samanta Schweblin, Atlas Contact 2016

Het is de eerste roman van de Argentijnse verhalenschrijfsterSamanta Schweblin die in 2010 door het tijdschrift Granta werd gekozen tot een van de beste Spaanstalige schrijvers onder de 35 jaar. Deze belofte maakt ze waar en ze blijft in een gestaag tempo haar werken te publiceren. Met haar recente ‘Kentukis’, een verontrustende roman over het gebrek aan communicatie en over afhankelijkheid, schaart ze zich onder de voorhoede van de nieuwe Spaans-Amerikaanse fictie.

Distancia de rescate, vertaald door Mia Buursma, is met iets meer dan 100 pagina’s eerder een novelle dan een romanover de conflictueuze relatie tussen moeders en hun jonge kinderen. Wat het boek voora linteressant maakt, is de gekozen structuur: het gebruik van de dialoog tussen de ietwat vreemde jongen David, en Amanda, een vrouw die de zomer doorbrengt op het platteland met haar onschuldige dochter Nina. Het geeft het verhaal een sfeer van een psychoanalyse. Het moederschap staat centraal: de gespannen relatie tussen Carla en David, de afhankelijkheid van Nina en Amanda. Volgens de laatste, Amanda, is distancia del rescate(letterlijk reddingsafstand) “de variabele afstand die mij scheidt van mijn dochter en die ik de helft van de dag probeer te berekenen.” Het is een hard boek, vol angstaanjagende momenten en horror.

7. Rood Zien

(Oorspronkelijke titel: Sangre en el ojo). Lina Meruane , Uitgeverij A.W. Bruna 2018

Lina Meruane werd in 1970 in Santiago de Chile geboren. Deze autobiografische roman, vertaald door Brigitte Coopmans, is door internationale critici geprezen. De auteur en hoofdpersoon die we een paar maanden geleden in het Instituto Cervantes persoonlijk over dit boek konden horen spreken, wordt tijdens een feestje plotseling blind. Haar oogaderen hebben zich met bloed gevuld zoals de oogarts had gewaarschuwd. De arts is ook degene die haar weer hoop geeft op herstel in de toekomst. Rood Zien is pure zelffictie die stemt tot nadenken over veel bredere thema’s zoals de blindheid van mensen die het niet begrijpen of die met een geheim leven. De schrijfster wil niet alleen het verhaal vertellen van een vrouw die haar zicht verliest, maar wil ook de filosofie van blindheid creëren en praten over onderwerpen als de zeer suggestieve erotiek van de ogen en de duisternis van alle scènes en personages die ervoor zorgen dat de blinde zijn eigen wereld creëert. Zicht, blindheid, het leven, de dood en de toekomst. Het is een hartverscheurend verhaal, tegelijkertijd treurig en blij, dat ons in de rol van de hoofdpersoon verplaatst en ons een leven voorspiegelt waarin we niet kunnen zien.

8. De kleur van stilte

(Originele titel: El color del silencio). Elia Barceló, Singel Uitgeverijen / Uitgeverij Q. 2017

Elia Barceló, geboren in Elda, Alicante, maar al vele jaren woonachtig in Oostenrijk, is een gevestigde auteur die de laatste tijd een bijzondere periode doormaakt: haar oude boeken worden heruitgegeven en haar nieuwe boeken worden in grote aantallen gedrukt. Deze door Dorotea ter Horst vertaalde roman toont die volwassenheid middels een structuur en personages die zeer doeltreffend zijn voor de ontwikkeling van het plot. In deze roman van Barceló staan de gevoelens en emoties in de onderlinge relatie tussen drie generaties centraal. De bruiloft van Helena Guerrero’s kleindochter, een internationaal succesvolle schilderes, brengt haar na een lange afwezigheid weer terug naar Madrid. In Spanje komen de geesten uit het verleden, waarvoor ze jaren geleden was gevlucht, weer terug. De moord op haar zus Alicia in 1969 op het erf van de familiefinca La Mora is aanleiding om in te zoomen op een kleine groep mensen. De ouders van Alicia en Helena zijn hierin de link met het verleden. De moeder die foto’s, brieven, dagboekpagina’s en krantenknipsels verzamelt om ze aan haar dochter te geven. En de figuur van de vader, Goyo Guerrero, een soldaat die deelnam aan de Franco-opstand in 1936, later werkte voor de militaire inlichtingendienst in Marokko, en die zelfs een excuus verschaft om ons terug te voeren naar de mislukte staatsgreep van 23 februari 1981.

9. Litteken

(Originele titel: Cicatriz). Sara Mesa, Wereldbibliotheek 2018

Sara Mesa (Madrid, 1976) is ongetwijfeld een van dé Spaanse schrijfsters van dit moment. In haar vierde roman vertelt ze een origineel liefdesverhaal over Knut en Sonia, die elkaar op een literair forum op het internet ontmoeten en die, ondanks de zevenhonderd kilometer die hen scheiden, een zeer eigenaardige relatie aangaan. Tussen aantrekkingskracht en afstoting kan de vrouw niet anders dan gefascineerd raken door dit vreemde personage dat zich aan geen enkele conventie houdt en haar wil veroveren met luxueuze geschenken – boeken, parfums, ondergoed, enz. – die hij steelt uit warenhuizen en winkels. Knut vraagt haar om commentaar te geven op de boeken die hij stuurt om haar zo beter te leren kennen. Hoewel ze elkaar maar één keer hebben ontmoet, beleven deze twee jonge mensen een intense virtuele relatie door elkaar e-mails te sturen. De mailwisseling wordt onderbroken wanneer Sonia met een andere man trouwt, maar wordt na een korte periode weer hervat. Sonia raakt zo verslaafd aan een geheim dubbelleven dat ze nog jaren in stand moet houden. Sara Mesa schrijft op een precieze manier, zonder franje, kort en concreet, iets afstandelijk, maar enorm effectief in het overbrengen van dat verontrustende gevoel van een ongewone relatie.

10. Het absurde idee je nooit meer te zien

(Originele titel: La ridícula idea de no volver a verte). Rosa Montero Wereldbibliotheek

Ik moet toegeven dat de titel van dit boek mij ertoe heeft aangezet om het met scepsis te gaan lezen. Achteraf was ik echter zeer enthousiast en dat is uiteindelijk toch wat we in de literatuur zoeken. Toen ze, dankzij haar redacteur, het dagboek las dat Marie Curie schreef na het overlijden van haar man Pierre, voelde Rosa Montero zich heel dicht bij die vrouw die vocht tegen haar tijd en dacht dat ze gek werd van de pijn toen haar metgezel stierf. Montero, die op dat moment net haar partner met wie ze 20 jaar samen was had verloren, besloot haar eigen rouwproces onder ogen te zien en dat van die andere vrouw nieuw leven in te blazen. Samen met haar zoekt ze naar de lichtpuntjes die haar in staat stellen met het verlies te leven.
Behalve over de bijzondere carrière van Madame Curie vertelt Rosa Montero over rouw, het overwinnen van pijn, relaties tussen mannen en vrouwen, seks, leven en dood, maar ook over de kracht van wetenschap, kennis, literatuur en wijsheid. Het gaat erom het leven ten volle te leren leven, het verlies een plaats te geven en verder te gaan. Dit alles meesterlijk beschreven en geschreven door deze ervaren en geliefde schrijfster.
De lezers van de krant EL PAÍS beschouwden dit boek, een persoonlijk verhaal met veel intimiteit, maar ook een diepe analyse van onze tijd, als het Mejor Libro de Memorias van 2013.

Pilar Tena (Madrid, 1955) is directeur van het Instituto Cervantes te Utrecht en auteur. Haar laatste roman Luciana, werd in 2018 uitgegeven. Daarnaast publiceerde ze de roman La Embajadora; Contratiempos, een verzameling van korte verhalen, en Cómo sobrevivir a un despido… y volver a trabajar, (Hoe een ontslag te verwerken en ..weer aan het werk te gaan) een praktisch hulpboek. Door haar activiteiten in het bestuur van non-profit organisaties woonde zij in verschillende steden over de wereld van Dublin tot Sydney, van New Delhi, Londen, Stockholm, Montevideo, Genève tot New York. Momenteel is zij woonachtig in Amsterdam.
De meeste van de geselecteerde titels zijn zowel in het Spaans als het Nederlands beschikbaar in de bibliotheek van het Instituto Cervantes in Utrecht, waar zich een collectie bevindt van meer dan 21.000 boeken uit de Spaanstalige literatuur.
Foto © María Molina

Lees ook: de 10 beste romans uit de Spaanstalige wereld (van deze eeuw)