In het magazine ESPANJE! tippen we iedere drie maanden de beste nieuw verschenen cd’s met een Spaans tintje. We hebben dit jaar weer veel mooie Spaanse muziek voorbij zien komen en voor jullie verzameld. Hieronder vind je al onze tips uit 2020 op een rijtje. En bij elke CD staat een linkje, zodat je de Spaanse muziek direct in huis kunt halen!
Ambitieuze jazzbelofte
De 27-jarige zangeres-songschrijver Daymé Arocena is een van de grootste Cubaanse talenten van de laatste jaren. Ze is gezegend met een krachtige, expressieve stem die zich in veel genres thuis voelt. Arocena is aanhanger van santeria, een Afro-Caribische religie die afkomstig is uit de Nigeriaanse Yorubacultuur. Op haar tweede cd presenteert Arocena, in samenwerking met multi-instrumentalist/producer Jorge Luis Lagarza, een veelheid aan stijlen, van religieuze Cubaanse muziek en jazz tot R&B en elektronica. Het resulteert in een intrigerend album dat verdeeld is in een intro, een trilogie voor de Afro-Cubaanse santeriagoden, een vijfdelige suite van liefdesliedjes en twee hommages aan andere muzikanten. Een nogal ambitieus project dat deels slaagt maar ook deels ontspoort. Dat deze ambitieuze jazzbelofte barst van het talent moge duidelijk zijn. Haar santeriaversies klinken oprecht en overtuigend maar juist omdat Arocena te veel stijlen met elkaar mengt, mist dit album coherentie.
Bella Ciao in een nieuw jasje
De 65-jarige zangeres Marina Rossell is een van de belangrijkste vertolksters in de moderne Catalaanse taal. In haar lange carrière zong ze van alles, van traditionele en revolutionaire Catalaanse liedjes tot habaneras en eigen composities. Rossell trad overal ter wereld op, zong samen met grootheden als de Franse zanger Georges Moustaki, sopraan Montserrat Caballé en flamencogitarist Tomatito. Ze werd veelvuldig onderscheiden. In 2011 nam ze Marina Rossell Canta Moustaki op, een smaakvolle, gedoseerd gezongen hommage aan Georges Moustaki. In 2015 verscheen haar cd Cançons de la Resistència, met weerstandsliederen uit de Tweede Wereldoorlog en strijdliederen tegen het nazisme, waaronder Bella Ciao en Lili Marleen. Van beide albums werden vijf nummers gekozen, die opnieuw door Rossell opgenomen werden, dit keer in het Spaans. Rossells intentie – namelijk om geen kopie te maken van Canta Moustaki en Cançons de la Resistència – slaagde wonderwel, mede door haar persoonlijkheid, kracht en prettige manier van zingen.
Marina Rossell – Canta Moustaki y canciones de la Resistencia
Energieke meiden
Maruja Limón bestaat uit vijf energieke Spaanse meiden die eind 2014 besloten een groep op te richten. Hun gemeenschappelijke passie is flamenco, die ze mengen met rumba, pop, rap en latin. Hun debuut Más de Ti uit 2018 trokal de nodige aandacht en nu is er dan de opvolger Ante Mí. Onder aanvoering van de zangeressen Esther González en Sheila Quero gaat dit bruisende kwintet er energiek tegenaan in een kruisbestuiving van stijlen die herinneringen oproeptaan Ojos de Brujo. De dansbare, goed in het gehoor liggende rumbapop wordt ondersteund door strak gitaarspel van Vicky Blum en voortreffelijk trompetspel van Mila González, die flinke scheuten Cubaans vuurwerk aan de toch al aanstekelijke muziek toevoegt. Echt diepgravend of gelaagd wordt het nooit maar dat is ook niet de bedoeling van Maruja Limón, die erin slaagt om zelfs de stijfste hark aan het dansen te krijgen.
Camarón op vinyl
Hoewel het overgrote deel van de muziekverkopen in Spanje tegenwoordig voor rekening komt van streamingsdiensten als Spotify neemt de verkoop van vinylplaten nog steeds toe. Vinyl is weer hip en hot en steeds meer artiesten brengen hun nieuwe albums behalve op cd ook op vinyl uit. Ook oude elpees, die lange tijd niet meer leverbaar waren, worden opnieuw geperst en gepresenteerd als noviteit. Zo ook het oeuvre van Camarón de la Isla, de grootste flamencozanger aller tijden. Oude elpees van deze meester worden herperst en vinden gretig aftrek bij de liefhebbers van ‘het zwarte goud’. Klassieke titels als Soy Caminante, Son Tus Ojos Dos Estrellas, Rosa María en La Leyenda del Tiempo zijn vaak in diverse kleuren leverbaar, van groen tot roze vinyl. Hoewel het dus om oude titels gaat moet nog wel steeds het volle pond – zo rond de €20 – betaald worden voor zo’n prachtige ouderwetse langspeelplaat.
Bijbel voor de gitaar
Een zomerse huwelijksreis inspireerde de Spaanse componist Joaquín Rodrigo (1901-1999) in de jaren dertig van de vorige eeuw tot zijn beroemde Concierto de Aranjuez. Aranjuez heeft hij nooit gezien, want de componist was blind sinds zijn derde jaar, maar hij rook de geuren van de bloemen, hij hoorde de zomerbries in de bomen en zijn vrouw vertelde hem de rest. Precies tachtig jaar na de publicatie in 1939 stort meesterflamencogitarist Tomatito zich op deze ‘Bijbel voor de gitaar’. Deze snaarvirtuoos werd ontdekt door de beroemde gitarist Paco de Lucía en speelde samen met de legendarische flamencozanger Camarón de la Isla. Het Concierto de Aranjuez is ongetwijfeld Tomatito’s grootste artiestieke uitdaging. Bijgestaan door het Orquesta de la Comunidad de Madrid demonstreert hij zijn virtuositeit. Geheel in de geest van Rodrigo, die licht uit de duisternis haalde, slingert Tomatito ons heen en weer tussen vederlichte gevoelens en zwarte melancholie. Prachtig!
Nieuwe god
Rafael Riqueni was in de jaren 90 al een grote ster die optrad met Enrique Morente en Tomatito. Daarna werd het stil rondde gitarist en componist. Zijn mentale gezondheid speelde hem parten. Maar in 2014 maakte hij een glorieuze comeback op het podium. De Spaanse pers was lyrisch: ‘De nieuwe god van de flamenco- gitaar neemt plaats op zijn troon’ en ‘Riqueni is geen gitarist, maar ís de gitaar zelf.’ Zijn album Parque de María Luisa, een ode aan het gelijknamige park in Sevilla, werd door El País uitgeroepen tot het beste flamencoalbum van het jaar. Voor zijn Nederlandse podiumdebuut neemt hij een sterformatie mee bestaande uit de gerenommeerde gitaristen Salvador Gutiérrez en Manuel de la Luz en danse- res María Moreno, volgens de Spaanse pers ‘een nieuwe ster in het vruchtbare hedendaagse flamencolandschap’.
Rafael Riqueni – Parque de María Luisa, www.rafael-riqueni.com
Mediterrane invloeden
De in 1991 in Águilas (Murcia) geboren Paco Soto wordt beschouwd als een van de grote talenten van een nieuwe generatie flamencogitaristen. Op zijn negende droomde hij er al van om flamencogitarist te worden, een droom die uitkwam. In 2018 en 2019 werd hij onderscheiden als beste jonge flamencogitarist. Met zijn virtuoze gitaarspel blijft Soto altijd dicht bij de grote flamencotraditie, maar op zijn nieuwe cd Dos Mares dringen ook Arabische, Sefardische en andere mediterrane invloeden door. Fraai hoe atypische flamenco-instrumenten zoals de fluit en ud (Arabische luit) zich op subtiele wijze mengen met het technisch zeer hoogstaande gitaarspel van Soto, die zich thuis voelt in alle flamencostijlen. Dos Mares telt negen grotendeels instrumentale nummers maar van tijd tot tijd klinken fraaie vocalen van beroemde zangers als Duquende, David de Jacoba en Juan Antonio Salazar. Met zijn indrukwekkende snarenspel weet Paco Soto volledig te overtuigeop dit grensoverschrijdende flamencoalbum.
María José Llergo, de Rosalía 2.0?
Na het megasucces van de Spaanse zangeres Rosalía, die in 2019 wereldwijd doorbrak met haar album El Mal Querer, dient zich met María José Llergo een nieuwe ster aan in de categorie hippe flamenco. Deze 26-jarige zangeres uit Córdoba studeerde tot haar 18e viool en werd de liefde voor de flamenco bijgebracht door haar grootvader. Dat Llergo goed naar Rosalía geluisterd heeft wordt duidelijk op haar debuut Sanación, dat een aangenaam in het gehoor liggende mix van flamenco, pop en hiphop bevat. Llergo is gezegend met een smekende, soms wat kinderlijke stem die in de opener ¿De Qué Me Sirve Llorar? door een akoestische gitaar begeleid wordt. In Soy Como El Oro komt ondersteuning van een synthesizer terwijl het sterk aan Rosalía herinnerende El Péndulo wordt gedomineerd door elektronica. Hoogtepunt is het door merg en been gaande liefdeslied Me Miras Pero No Me Ves, waarin Llergo al haar vocale kwaliteiten etaleert.
Geen twee zonder drie
Juan Gómez ‘Chicuelo’ is een van de meest ervaren en innovatieve flamencogitaristen van Spanje terwijl Marco Mezquida een populaire jazzpianist is met wie iedereen wil samenwerken. Op hun cd No Hay Dos Sin Tres halen beide virtuozen het beste in elkaar naar boven op het snijvlak van flamenco en jazz. Piano en akoestische gitaar is een niet-alledaagse combinatie binnen de flamenco en alleen al daarom trekt het album de aandacht. Chicuelo en Mezquida worden bijgestaan door drummer en percussionist Paco de Mode. Het resulteert in acht geheel instrumentale nummers, die telkens van stijl en tempo verschillen maar altijd verfijning en virtuositeit delen. Zo is het overdonderdende openingsnummer Romesco een knap gerarrangeerde tanguillo met veel tempowisselingen en is Gloria Bendita een boeiende bulería. Daarnaast is er ruimte voor zapateado en Braziliaans getinte samba. Bij deze indrukwekkende dialogen tussen flamencogitaar en piano is het volop genieten van de speelvreugde van deze energieke muzikanten.
Vrolijke feestmuziek
Sebas Pallarés Santos, beter bekend als ‘El Sebas de la Calle’, is een jonge flamencozanger uit Barcelona die zijn muziek deels baseert op de rumba-flamenco uit de jaren zeventig en tachtig. Denk aan zanger Peret, die in 1971 een wereldhit scoorde met Borriquito. El Sebas de la Calle baseert veel van zijn gepassioneerde songs op zijn eigen leven op straat en doorspekt zijn teksten met de nodige humor en levenswijsheden. Handelsmerk is zijn stem, die zoals vaak bij rumba-flamencozangers, altijd wat hees en licht gejaagd klinkt en ondersteund wordt door opzwepend handgeklap, vinger- vlug spel op de flamencogitaar, bas en drums. Op zijn inmiddels derde cd Artesanía presenteert hij elf aanstekelijke rumba-flamenco- songs, die zeker niet vernieuwend zijn maar waar je wel heel vrolijk van wordt. Luister maar eens naar het uitbundige Hermana, typisch zo’n nummer dat een saai feestje in korte tijd in vuur en vlam kan zetten.
El Sebas de la Calle – Artesanía
Spannende keuzes
De warme sound en het nauwgezette spel van gitarist Antonio Rey overtuigen vanaf de eerste klanken. Zijn vingers wervelen over de snaren en raken elke noot trefzeker en toch wordt het nergens slechts technisch vertoon. Rey begon zijn artistieke carrière op zijn tiende bij zijn vader, gitarist Tony Rey, en toerde als begeleider van flamencosterren jarenlang de wereld over. Inmiddels timmert hij ook solo flink aan de weg. Op zijn vijfde album Flamenco Sin Fronteras toont hij zijn muzikale volwassenheid en veelzijdigheid. In het verleden werkten flamencogrootheden als Estrella Morente mee aan zijn albums. Voor dit album schreef hij samen met popzanger Pablo Alborán de ballade Un Sueño Contigo Alma. OokJosé Luis Figuereo El Barrio is van de partij op het sfeervolle Ximena. Interessante keuzes die het album nog spannender maken.
Expressieve kracht
Numen staat voor de kracht die een kunstenaar voortbeweegt bij het creëren en realiseren van een idee. En krachtig, dat is Mélodie Gimard zeker, zowel wat betreft haar creatieve vondsten als de uitvoering ervan. Als kind reisde ze de hele wereld rond met haar moeders Spaanse volksmuziekgezelschap. Met haar gedegen achtergrond als klassiek pianiste in combinatie met haar kennis van flamenco, jazz en folklore heeft ze goud in handen om vrijelijk nieuwe muzikale vormen te creëren, en dat doet ze met overduidelijk plezier. Tel daar nog bij op haar temperamentvolle persoonlijkheid aan de piano, plus een fijnzinnig touché, een talent voor compositie en een gedreven en dynamisch spel. Kleurrijke bijdragen van gastzangers als Matías López en Alfredo Tejada (in de afgelopen jaren allebei winnaars van de toonaangevende ‘Lampara Minera’), rijzende ster Naike Ponce en de verleidelijke stem van Ana Brenes geven extra lading aan dit expressieve album. Hou deze vurige Française in de gaten want ze zou zo maar eens de volgende grote ster aan het flamenco-pianofirmament kunnen zijn.
Eerbetoon aan Carmen
De in Huelva geboren Sandra Carrasco kwam bij het grotere publiek voor het eerst in beeld op Javier Limón’s Mujeres de Agua, met twaalf zangeressen uit het Middellandse Zee-gebied. Tegenwoordig is ze zeer actief in de Madrileense scene, waar haar brede palet aan stijlen opvalt: bolero, bossa nova en zelfs Frans en Italiaans repertoire. Carrasco is opgegroeid met de fandangos uit haar geboortestad, wat je hoort aan de flexibele stem waarmee ze dit album draagt. Samen met de Madrileense pianist Pedro Ojesto brengt ze met La Luz del Entendimiento een hartverwarmende hommage aan de vrouwelijke cante. Bijzondere gast is Carmen Linares, de grande dame van de flamencozang die Carrasco eert met het vreugdevol tweestemmig gezongen Toma ese puñal dorao.
Twee liefdes
Jazz en flamenco zijn de twee muzikale liefdes van saxofonist en zanger Antonio Lizana. Op Una Realidad Diferente laat hij ze spelenderwijs hand in hand gaan. De sterke composities van Lizana en dito arrangementen van pianist Daniel García Diego en drummer-percussionist Shayan Fathi zijn avontuurlijk, wat resulteert in een fijne mix van boeiende ritmes en sounds. De uit Cádiz afkomstige Lizana is duidelijk bekend met flamenco, maar gaat een aantal stappen verder richting jazz, met melodieën die het gehoor verrassen. Singer-songwriter Becca Stevens zingt mee in Carry You waar beide stemmen een mooi contrast vormen. Gitarist Josemi Carmona leent zijn smeuïge spel aan het heerlijk dansbare Vida pasajera. Met teksten over liefde tussen personen uit verschillende culturen (Mora) en het introspectieve Soy testigo vertelt Lizana optimistische verhalen waarin hij droomt van andere mogelijke werelden.
Veelzijdige rockera
Met Cicatrices had zangeres-gitariste Miriam Rodríguez in 2018 al een stevig popalbum afgeleverd, en op dit tweede album zet ze die lijn voort. Rodríguez speelde zich in de kijker door haar deelname aan de tv-talentenjacht Operación Triunfo (een soort Spaanse Idols), waarin ze als derde eindigde achter de zangeressen Aitana en Amaia. Als haar voorbeelden noemt ze de Spaanse pop/rockzangeres Vanesa Martín, Tina Turner en Pink, en je hoort ook U2-achtige invloeden. Rodríguez begeleidt zichzelf op gitaar, wat haar onderscheidt van veel andere zangeressen. Op de singles van het album, het rockende Desperté en de ballad No se quién soy, laat ze horen meerdere stijlen aan te kunnen. De twee Engelstalige nummers vallen enigszins uit de toon, en geven wellicht blijk van Rodríguez’ interesse in een internationale carrière. In het Spaans overtuigen haar liedjes beduidend meer. Een goed in het gehoor liggend album met pit.
Helder gruis
Deze twee ‘gitanos de la Frontera’, uit Chiclana en Jerez, komen na hun vorige live opgenomen cd nu met dit studioalbum, waarop een ontspan- nen Reyes klinkt naast de altijd ritmisch en elegant begeleidende Diego del Morao. Reyes, die opgroeide met flamenco-peñas waar hij Camarón en an- dere grootheden zag optreden, zingt flamenco sinds zijn kindertijd, toen zijn vader hem verplichtte om vier uur per dag de klassiekers te beluisteren en te studeren. Deze bagage hoor je in zijn stem, die de nodige ‘gruis’ heeft maar toch helder klinkt. Hij heeft het vermogen om met zijn stem pijn voelbaar te maken, zoals in de seguiriya Redoblaron cam- panas. Je hart krimpt af en toe ineen van zijn getormenteerde uithalen. De twee mannen beheersen dit repertoire als geen ander, en als je je wilt onderdompelen in de cante gitano, heb je er hiermee weer een álbum de referencia bij.
Mexicaanse cigala
Zanger Diego el Cigala behoeft weinig introductie voor wie de afgelopen vijftien jaar de Spaanstalige muziek enigszins heeft gevolgd. Na zich aanvankelijk te hebben geprofileerd als woeste flamencozanger, wijzigde hij zijn koers met het internationaal zeer succesvolle Lágrimas Negras met de Cubaanse pianist Bebo Valdés. Hierop volgden Cigala & Tango, waarmee hij Argentinië aandeed, en zijn flirt met salsa op Indestructible. Met zijn nieuwe album begeeft Cigala zich op het terrein van de Mexicaanse boleros, rancheras, son jarocho en het mariachi-geluid. Volgens de zigeunerzanger droeg Chavela Vargas, grande dame van het Mexicaanse lied, hem op om zich te wagen aan dit repertoire. We horen klassiekers als Somos Novios en Bésame Mucho, de laatste in een dansbare tumbao- versie. Hoewel dit album heel zorgvuldig is samengesteld en uitgevoerd, wordt het nergens echt spannend, wat met een expressieve stem als die van Cigala toch wel opmerkelijk is.
Vrolijke feelgood
Openingsnummer Bailando zet meteen de toon voor een album waar de positieve energie vanaf spat. Het veelvuldig gebruik van blazers en de opgewekte stem van Nil Moliner die gevonden en verloren liefdes met enthousiasme bezingt, zijn sterke elementen op Bailando en la Batalla. Moliner begon zijn solocarrière als vijftienjarige, toen hij in kleine clubs covers zong waarmee hij zoveel succes had dat een bekende band als La Pegatina wel met hem wilde samenwerken. Hij begon zelf nummers te schrijven, lekker in het gehoor liggende en makkelijk meezingbare melodieën. Energiek optimisme, met teksten over dorpsfeesten (Bailando), het laten gaan van een geliefde in het vertrouwen dat deze weer terugkomt (Cien por Cien) of leven in het nu (El Despertar). Er is ook een door Moliner zelf becommentarieerde albumversie uitgebracht waarop hij van elk nummer vertelt welk verhaal erachter zit, welke muzikale keuzes hij heeft gemaakt en waarom. Een leuk extra kijkje in de keuken van dit feelgoodalbum.
Mooie tussenmomenten
Volksmuziek vormt de basis voor de muziek van de Catalaanse zangeres Sílvia Pérez Cruz. Met haar onmiskenbare timbre zingt ze Braziliaanse tropicalia, Portugese fado, jazz, flamenco en Cubaanse habanera’s. Liedjes die ze al in de wieg hoorde. Haar veelzijdigheid vindt een evenknie in jazzpianist Marco Mezquida. De titel van het album, Ma, is een Japans concept dat ‘tussen’ betekent: een ruimte tussen momenten, mensen, geluiden. Op dit album is er dan ook volop ruimte voor stiltes. Beide musici zijn expressief en tegelijkertijd fijnzinnig. Pérez Cruz maakt razendsnelle stembuigingen en Mezquida volgt haar op de voet, met watervlug en weelderig pianospel. De teksten in het Spaans, Catalaans, Portugees en Engels verwijzen naar zee en eilanden (Mallorca i no tornarà) en citeren Lorca (Niño Mudo) en Amália Rodrigues (Barco Negro). Chavela Vargas klinkt door in de Mexicaanse klassieker La Llorona. Een album waarop stem en piano een intieme, sprankelende dialoog aangaan.
Lekker dansen
Urban, mestizo, technopop, hiphop, dance, rap, reggaeton, elektropunk: Las Bajas Pasiones zijn allesvreters. Zelf noemen ze hun muziek electro-rap-queer en hun teksten zijn ferme statements die het belang van vrijheid en seksuele diversiteit benadrukken, waarbij ze aantekenen dat queer óók een bredere interpretatie kan hebben, namelijk het vieren van je eigenaardigheden. Hoewel de drie bandleden te maken hebben gehad met homofobie en zich met hun muziek actief willen inzetten voor verdere emancipatie van de LGBT+ gemeenschap, onderstrepen ze dat hun boodschap niet moet afleiden van hun muziek. Bichx Rarx is dan ook een levendig en dansbaar album, met thema’s als gebrek aan liefde (Libre), activisme (Ya no hay miedo) en het uitgaansleven (Desaparecer). Bekijk ook hun videoclips, waarin ze hun kleurrijke leefwereld tonen.
Ook nieuw & leuk!
Fuel Fandango – Orígenes Eclectisch popalbum met dansbare nummers vol hitpotentie, met bijdra- gen van flamencogitaristen Vicente Amigo, Dani de Morón en Rycardo Moreno.
Orkesta Mendoza – Curandero Sergio Mendoza (Calexico) groeide op tussen de VS en Mexico, en maakt ‘grensmuziek’ zonder grenzen: energieke boogaloo, cumbia, ranchera & rock-’n-roll.
Camaraco & Trío Los Pineritos – Sucu-Sucu Sucu-sucu is volksmuziek en -dans van het Cubaanse eiland Pinos, gerelateerd aan son montuno en changüí; een cd om vrolijk de zomer mee door te dansen.
Naike Ponce – Vivir Tweede album van de zangeres met de blonde dreadlocks en krachtige rauwe stem in de categorie flamenco contemporáneo, na haar eerdere samenwerking met gitarist José Suárez Paquete.
Paco Lara – The Andalusian Guitar Paco Lara nam meerdere cd’s op met de groep Los Delinquentes, en treedt nu uit de schaduw met een eerste solo flamencogitaaralbum waarop de stijl van zijn geboorteplaats Jerez de la Frontera doorklinkt.
Los Banis – Entre Dos Heerlijk ongecompliceerde meezingers op dit achtste album van de Catalaanse legendes van de rumba aflamencada.
Alejandro Serrano – ¿Hay Alguien Ahí? Alternatief poprockalbum waarop zanger en trompettist Serrano zingt over de liefde, nostalgie, onzekerheid en het stadsleven in Madrid.
Julie & Andreas – With The Sky In Our Hands Julie op harp, soms donker klinkend en dan weer fonkelend pittig, en haar broer Andreas op bandoneon verrassen met eigen stukken en tangoklassiekers in betoverende arrangementen.
Vicente Amigo – Esencial De veelzijdige flamencogitarist bewees zich afgelopen zomer op het Flamenco on Fire-festival als een nog immer relevante gitaarlegende, en deze verzameling van zijn 26 ‘essentiële’ stukken is een lust voor het oor.
Deze cd-recensies werden geschreven door Luna Zegers en Bas Springer
