Welke boeken over en uit Spanje mag je echt niet missen? We vroegen het vijf Spanjekenners: ambassadeur Jan Versteeg, emeritus hoogleraar Romaanse talen Hub Hermans, PIlar Tena, de directeur van het Cervantes Instituut, Ernestina van de Noort van de Flamenco Biënnale en Edwin Winkels, Spanje-correspondent van het AD. Hun keuze maken we bekend in de komende editie van ESPANJE! 

Wij kunnen uit onze recensielijst van 2020 in ieder geval Bloemblad van Zee van Isabel Allende sterk aanraden. Het leest als een trein en je steekt er ook nog iets van op over de geschiedenis van Spanje. En als je echt wilt begrijpen hoe Spanje in elkaar zit met al die verschillende regio’s met eigen agenda’s, lees dan Het verdriet van Spanje van hispaniste en antropologe Christiane Stallaert. Ze is scherp, onderhoudend en erudiet. 

Op zoek naar Spanje

De Vlaamse antropologe en hispaniste Christiane Stallaert stelt in dit prettig leesbare boek dat de Spaanse natiestaat in crisis is. Dat legt ze uit aan de hand van de Spaanse geschiedenis die ze als geen ander heeft bestudeerd en die ze met haar antropologische achtergrond duidt. Ze laat bijvoorbeeld zien dat het beeld van de convivencia, het in harmonie samenleven van christenen, moren en joden in de Middeleeuwen, geïdealiseerd is. De hoofdstukken over Baskenland, Catalonië en Andalusië zijn boeiend, maar vragen extra concentratie; wie is nou wie en wat is zijn mening, en welke partijen werden opgericht en volgden elkaar op? Ze schrijft verder uitgebreid over de (aanloop naar de) burgeroorlog, het democratiseringsproces na Franco, en de situatie nu met gepolariseerde regio’s en polarisatie in het politieke centrale bestel. Mooie intermezzo’s zijn de persoonlijke verhalen over de familie van haar man uit Extremadura waarin zoveel geschiedenis en verdriet samenkomt. Een boek dat iedereen die Spanje goed wil begrijpen zou moeten lezen. (AJ)

Het verdriet van Spanje Een natie op zoek naar zichzelf,
Christiane Stallaert, Uitgeverij Vrijdag, 296 pagina’s, €24,95

Doorgesnoven Bassie en Adriaan

Arthur van Amerongen en Ivo Teulings trekken als een crack- en seksverslaafde Bassie en Adriaan door Zuid-Spanje om het geheim te ontdekken achter die goedjes die hen al jaren door het leven slepen: crack, coke en aanverwante middelen. Het resultaat is vooral een reisgids voor de gebruiker. Verder kun je alle doorgesnoven feiten vaak in twijfel trekken. Ze citeren halve pagina’s niet ter zake doende maar komische anekdotes letterlijk uit eigen werk van jaren geleden, gebruiken de informatie van huis tuin en keuken bloggers als ‘reisgids’ en vaak zien we een op een uit het Spaans vertaalde krantenberichten terug. En wie niet tegen misogyne en tegen racisme aanschurkende teksten kan, moet dit boek helemaal laten liggen. Maar het leest als een trein, dat moet gezegd. En een ding is zeker, na het lezen van dit licht hallucinerende werk zullen we de Costa del Sol altijd met andere ogen bekijken.

Costa del Coke Een zinderende roadtrip langs de Zuid-Spaanse kust in het spoor van de cokemaffia,
Arthur van Amerongen & Ivo Teulings, Just Publishers, 288 pagina’s, €20

Zoek je wijn!

Journalist Sander de Vaan trok maandenlang door heel Spanje om de geheimen achter de wijnen van het land te ontdekken. Resultaat is een zeer rijk geïllustreerde wijngids vol anekdotes, wetenswaardigheden en interviews met wijnmakers die hij bezocht. 

Wijngids Spanje: ontdekkingstocht langs alle wijnstreken en de beste bodegas,
Sander de Vaan, Edicola Publishing, 256 pagina’s, €22,50

Fascinerend erotisch

De Catalaanse journalist Xavier Febrés doet al jaren onderzoek naar het leven van de grote Catalaanse schrijver Josep Pla. Daarin is een hoofdrol weggelegd voor zijn verloren geliefde Aurora Perea. Zij is ook de hoofdpersoon van zijn nieuwste boek Sis amics i una amant. Pla woonde een aantal jaren samen met haar voor ze in Buenos Aires een nieuw leven begon. Zij schreven elkaar vervolgens meer dan 1000 erotisch getinte brieven. Ook oud-Spanjecorrespondent H.M. van den Brink raakte gefascineerd door het liefdeskoppel. In zijn roman Aurora schrijft gaat Pla in januari 1966 aan boord van een olietanker om in Buenos Aires voor het laatst Aurora te ontmoeten. Hun verhaal – waarin de zee, het eten en het landschap van de Costa Brava een belangrijke rol spelen – begint kort na het einde van de Spaanse burgeroorlog, een tijd van ontberingen waarin de geliefden elkaar vonden, en loopt tot de jaren zestig, de periode waarin de Costa Brava veranderde in een toeristenparadijs.

Aurora schrijft,
H.M. van den Brink, Atlas Contact, 224 pagina’s, €21,99

Rituele moorden

‘Ik ben in verwachting, Unai’, fluisterde Alba. Ze hield mijn gezicht angstvallig in de gaten. ‘Sinds augustus, sinds de feesten van de Witte Maagd.’ Met deze woorden van commissaris Alba Diaz de Salvatierra heeft bestsellerauteur Eva García Sáenz de Urturi je als lezer meteen in de greep. In deel 1 van haar trilogie ontsnapte inspecteur Kraken op het nippertje aan de dood en in deel 2 is het meteen raak. Als het lijk van de zwangere ex-vriendin van Kraken dan wordt ontdekt – ze is op rituele Keltische wijze vermoord – begint een nieuwe zoektocht naar een mysterieuze moordenaar. Kraken moet de man zien te stoppen die al zijn slachtoffers zwanger maakte en vermoordt op historische plekken in Baskenland en Cantabrië. García Sáenz de Urturi was in een slag beroemd met De stilte van de witte stad. Dit vervolg is zo mogelijk nog beter.

De riten van het water,
Eva García Sáenz de Urturi, A. W. Bruna Uitgevers, 480 pagina’s, €20,99 (paperback)

Alleen voor fijnproevers

Het zonnige eiland Mallorca brengt niet alleen vrolijke verhalen voort. In galop het duister in van de in Andratx geboren, veelvuldig onderscheiden schrijver Baltasar Porcel is een zwarte roman vol schimmige figuren. Het alter ego van Porcel haalt in Parijs herinneringen op aan zijn familie en aan zijn vader die tijdens de Burgeroorlog verdween. Hij laat de mens zien zoals hij is zwak, gewelddadig, angstig, pervers en teder tegelijkertijd. In stroperige en niets ontziende beelden schetst hij een morbide maatschappij. Je hoeft het boek maar open te slaan om te struikelen over de bizarre maar vaak ook erg komische beschrijvingen. Zoals die van Tante Amàlia ‘ooit een uitdaging aan de schoonheid’ die blijkt veranderd in ‘de etterende, morele en vleselijke gisting van het lichamelijk verval.’ En zo gaat het nog maar door. Opnieuw geeft Menken Kassender en Wigman een roman uit van een Catalaanse topschrijver die prachtig is vertaald door Frans Oosterholt. Waarvoor hulde. Wel alleen voor fijnproevers.

In galop het duister in,
Baltasar Porcel, Menken Kasander & Wigman Uitgevers, 259 pagina’s, €22,50

Op de vlucht

In Bloemblad van Zee vertelt de inmiddels 78-jarige Chileense bestsellerauteur Isabel Allende het verhaal van haar vriend Víctor. Hij was een van de ruim 2000 Spaanse oorlogsvluchtelingen die in 1939 naar Chili mochten op de door dichter en diplomaat Pablo Neruda geregelde boot SS Winnipeg. De vluchtelingen worden als helden onthaald, integreren snel en zijn gelukkig. Tot het noodlot in 1973 opnieuw toeslaat met de komst van dictator Pinochet. Ze moeten opnieuw vluchten. ‘Mijn laatste drie boeken gaan over mensen die ontworteld zijn, net als ik. Ook ik moest mijn land meerdere malen verlaten’, vertelt Allende op YouTube over haar boek. ‘Ik wil met deze roman vluchtelingen een gezicht geven. Met Víctor sprak ik vaak over het ontworteld zijn. Hij zag Chili uiteindelijk als zijn thuis. En zij, de vluchtelingen, betekenden een verrijking voor ons land.’

Bloemblad van de zee,
Isabel Allende, Wereldbibliotheek, 368 pagina’s, €22,99

Wijngeleerde

Prof. Dr. Ir. R.L.M. Pierik, emeritus hoogleraar uit Wageningen, schreef al heel wat boeken over wijnen. Wijngedichten, Wijntechnologie en Biochemie, Wijnhistorie, Wijn in Spreekwoorden, Gezegden en in de Bijbel, tal van landenspecials en ga zo maar door. Hij wordt niet voor niet de wijnprofessor genoemd. Sinds kort is er ook een gids over Spaanse en Portugese wijnen van zijn hand. Een leuk boekje om kennis te maken met de grote variëteit aan wijnstreken, druiven en wijnen in Spanje, met een handig kaartje en een woordenlijst. Je merkt al lezend wel dat Pierik echt een kamergeleerde is. Hij zegt zelf zo nu en letterlijk dat hij in de literatuur en op internet over een bepaalde streek nauwelijks iets kon vinden. Dat hij geen Spanjekenner is blijkt ook uit een groot aantal spelfouten. Maar voor wie daar niet op let is het voor €15 een mooie instapgids over Spaanse wijnen.

Spaanse wijnen en Portugese wijnen,
Rudolf Pierik, Uitgeverij U2Pi, 192 pagina’s, €15

Lees meer: onze favoriete Spaanse kookboeken!

Niet alleen strijd

Luk Corluy heeft met zijn 470 pagina tellende Al-Andalus 711-1492 Acht eeuwen godsdienststrijd in Spanje een huzarenstukje geleverd. Op basis van meer dan 100 bronnen brengt hij de eeuwenlange militaire geschiedenis van Spanje in beeld in de periode dat de moslims het voor het zeggen hadden in Al Andalus. Hij laat zien hoe de uit Syrië afkomstige Arabieren met hulp van lokale leiders en berbersoldaten in een mum van tijd wisten door te stoten tot ver boven Lyon in Frankrijk, gebruikmakend van onderlinge verdeeldheid, een perfect romeins wegennet en snelle paarden. Dat alles er in die jaren niet zachtzinnig aan toeging mag geen verbazing wekken. Toch betoogt Corluy uitvoerig dat de convivencia, het samenleven van joden, christenen en moslims, een mislukking was. Tegelijkertijd vertelt hij dat de cultuur in steden als Córdoba en Toledo tot een ongekend hoogtepunt kwam, in een tijd dat de rest van Europa nog in barbarij leefde. Hij hekelt de belastingen en strenge straffen, maar vergeet erbij te vertellen dat er in die tijd in Europa of Noord-Afrika nergens sprake was van gelijkheid. Ook gaat hij eraan voorbij dat de moeders van de meeste moslimheersers vaak Noord-Spaanse christelijke vrouwen waren. Die lijn volgen had tot compleet andere inzichten geleid dan de ene clash na de andere beschrijven, om te onderstrepen dat drie godsdiensten in een land alleen maar tot ellende leidt. Desalniettemin een imposant boek, dat voor velen nieuwe inzichten zal geven in de Spaanse geschiedenis.

Al-Andalus 711-1492, 
Luk Corluy, Sterck & de Vreese, 470 pagina’s, €29,90

Knaller van het jaar

‘De literaire knaller van het jaar.’ ‘Dit boek zal overal voor gesprekken zorgen en bejubeld worden. Dit belooft de roman van het jaar te worden.’ ‘Een krachtig literair debuut dat het menselijke aspect van geweld en armoede belicht’. Critici buitelen over elkaar heen met hun loftuitingen aan Nacht in Caracas, een enorme bestseller in Spanje. Karin Sainz Borgo beschrijft hoe haar vaderland Venezuela ineenstort. Adelaida Falcón komt na de dood van haar moeder helemaal alleen te staan en moet zich verweren tegen demonstranten die haar huis willen bezetten. Het is het begin van een gevecht om te overleven in een land in vrije val, waar geweld en anarchie de boventoon voeren en burgers tegen elkaar worden opgezet. Sainz Borgo laat zien hoe snel sociale omstandigheden kunnen veranderen, overal, op ieder moment en je werkelijkheid compleet anders is dan voorheen.

Nacht in Caracas,
Karina Sainz Borgo, J.M. Meulenhoff, 240 pagina’s, €19,99

Avocadoterreur

In 2017 verscheen het Andalusisch logboek, een bonte verzameling van aantekeningen en impressies, belevenissen en verhalen over de natuur, de cultuur, de geschiedenis en de mensen in het zuiden van Spanje, waar Stefan Brijs sinds 2014 woont. In mei dit jaar kwam daar Berichten uit de vallei Natuurlogboek bij. Hierin bezingt de schrijver de schoonheid van de bijeneter, de groeidrift van een zeeajuin, de terreur van de avocado, het seksleven van de reuzenhooiwagen, en alle andere wonderen die hij vier seizoenen rond tegenkomt in zijn nieuwe vaderland.

Berichten uit de vallei Natuurlogboek,
Stefan Brijs, Atlas Contact, 320 pagina’s €21,99

Ideale pageturner

In het derde deel van haar spannende trilogie die speelt in Vitoria en omgeving pakt Eva García Sáenz de Urturi de draad drie jaar later weer op. Unai en Alba zij inmiddels ouders van een dochter, Deba, als ze geconfronteerd worden met een reeks gruwelijke moorden die verwijzen naar de middeleeuwse roman De heren van de tijd. Het onderzoek leidt naar de toren van Nograro, een fort dat al eeuwen bewoond wordt door dezelfde familie. Gaandeweg vindt Unai in De heren van de tijd allerlei overeenkomsten met zijn eigen verleden. Deze ontdekking zal voor hem en zijn familie alles veranderen. Opnieuw weeft de schrijfster de twee verhaallijnen weer knap door elkaar. Een ideale pageturner voor een mooie zomerdag!

De heren van de tijd,
Eva García Sáenz de Urturi, Bruna Uitgevers, 480 pagina’s, €20,99

Vernieuwd!

De Capitoolreisgidsen worden vernieuwd en dit voorjaar verscheen de vernieuwde gids over Madrid. Gelukkig is veel hetzelfde gebleven, dat betekent heldere uitleg en veel foto’s en kaartjes. Er is vooral meer aandacht gekomen voor de wat hippere kant van Madrid. Street art, popfestivals en veel bezochte kunstgaleries vind je er nu naast informatie over het Prado en katholieke feesten. Het centrum van de stad is voor het gemak in drie gebieden verdeeld: West-Madrid, Oost-Madrid en Malasaña, Chueca en Salamanca. Daarnaast is er een hoofdstuk over de gebieden buiten het centrum en zijn er ruim 30 pagina’s met dagtochten buiten de hoofdstad, zoals het Escorial, Segovia en Toledo.

Capitool Reisgids Madrid,
Edwin Owen (co-auteur), Unieboek/Het Spectrum, 224 pagina’s, €27,99

Vakantiethrillers

Vakantiethrillers noemt Linda van Rijn ze zelf. De afgelopen jaren verschijnen er jaarlijks minstens twee van haar hand. Makkelijk leesbare romans die spelen in een vakantieachtige setting. Voor deze coronatijd zitten daar bestemmingen als Zoutelande en Drenthe bij, maar ook Ibiza en de Costa Brava zijn aan de beurt. In Ibiza Club staat het leven centraal van Rosa van Leeuwen, beter bekend als dj RedLion, die optreedt in de grote clubs van Ibiza. Casa Ibiza gaat over Anna van Kee, die in het huis van haar overleden ouders Ibiza stuit op geheimen over haar overleden zusje. Irene van Hout is in Costa Brava op campingvakantie met haar kinderen als ze een man ontmoet… Niemendalletjes voor een spotprijs die je een paar uur meenemen naar Spanje.

Linda van Rijn, Uitgeverij Marmer, Ibiza Club €15, Casa Ibiza €6, Costa Brava €10

Wijze brieven

Keizer Karel V (1500-1558) groeide op bij zijn tante Margaretha van Oostenrijk in Gent, destijds de landvoogdes van de Habsburgse (eigenlijk Spaanse) Nederlanden. Zij trok Desiderius Erasmus (1466-1536) aan als een van diens leermeesters. In 1516 schreef Erasmus speciaal voor Karel een boek (Institutio Principis Christiani) waarin hij hem leert om een vader te zijn voor zijn volk in plaats van een tiran. Lessen die Karel altijd ter harte probeerde te nemen, wat vaak jammerlijk mislukte. Later gaat Karel ook te rade bij Erasmus tijdens de godsdienststrijd in het noorden van zijn rijk. Erasmus correspondeerde ook veelvuldig met andere machtige mannen en vrouwen in heel Europa. Zijn brieven worden nu in delen uitgegeven en geven een goed beeld van de tijd waarin Spanje een imperium veroverde in Latijns-Amerika, strijd moest leveren met het Ottomaanse Rijk en het in het noorden aan de stok kreeg met Luther en Calvijn. Erasmus bleef altijd redelijk, was tolerant, kon relativeren, was in staat om historisch en genuanceerd te denken en bediende zich behendig van ironie om de waarheid te blijven zeggen in oorlogstijd. Waardevolle documenten om de tijd waarin Spanje een wereldrijk was beter te begrijpen.

De correspondentie van Desiderius Erasmus deel 18 Brieven 2516 – 2750 en deel 19 Brieven 2751 – 2986,
Uitgeverij Donker,  €42,50

De Spaanse Belofte

Als je even in Spanje wilt zijn, een lekker verhaal wilt lezen en toch nog wat wilt opsteken, is De Spaanse belofte jouw ideale cadeau… Wanneer Charlotte Fairfax naar Madrid reist om te achterhalen waarom de rijke Carlos Mendoza zijn gehele erfenis aan een gewone serveerster achterlaat, wordt ze niet alleen geconfronteerd met de geschiedenis van de familie Mendoza, maar ook met haar eigen verleden. En dat een week voor haar bruiloft. De ene verhaallijn vertelt over het leven in Madrid, de terrasjes, churros, musea en Charlotte’s zoektocht naar de binnenkort rijke erfgename tussen de gewone madrileños. Daartegenover staat de andere verhaallijn, die je meeneemt naar Andalusië, naar de geschiedenis van de gefortuneerde familie Mendoza, de campesinos, het stierenvechten en de burgeroorlog in de jaren 30. Het leest als een trein en Karen Swan verrast haar lezers met een mooi en onverwacht einde.

De Spaanse Belofte,
Karen Swan, Xander Uitgevers, 395 pagina’s, €18,50

Valeria – Seks en Sangria

Ze was al bekend van Netflix, maar nu komen de boeken over Valeria eindelijk ook uit in Nederland. Valeria en haar vriendinnen Carmen, Nerea en Lola nemen je mee in hun leven vol drama, werkstress, tapas en mooie Spaanse mannen. De 27-jarige Valeria beschijft haar worstelingen tijdens het schrijven van haar nieuwe boek en haar inmiddels seksloze huwelijk, terwijl haar vriendin Lola in geuren en kleuren vertelt over haar vele bedpartners. Elísabet Benavent schetst de uitgesproken karakters van deze meiden heel knap meteen in de eerste paar pagina’s. In deze lekker platte, recht-voor-z’n-raap vertaling volg je de meiden à la Sex and the City en sluit je ze al gauw in je hart, want je leest mee met hun gedachtes alsof je zelf ook bij de vriendinnengroep hoort. En dan wordt het moeilijk om het boek weg te leggen. In Spanje verschenen al vier boeken in de serie, in Nederland kwam in juli 2020 het eerste deel uit. Het tweede deel ‘Daters & Haters’ volgdw in oktober en voor 2021 staat deel drie ‘Break-ups & Shake-ups’ gepland. Voor wie daar niet op kan wachten: het eerste seizoen van de Netflixserie is in Nederland al te zien en achter de schermen wordt er gewerkt aan seizoen 2.

Valeria – Seks en Sangria,
Elísabeth Benavent, Xander Uitgevers, 376 pagina’s, €15,-

De slag

Deze autobiografische roman geeft een indringend en rauw beeld van de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939). De schrijver Arturo Barea neemt je dicht op de huid mee in de ontberingen en trauma’s die hij meemaakt. Als censor van de internationale pers werkt en woont hij middenin Madrid, in het Telefónica-gebouw. De troepen van Franco hebben de stad omsingeld en nemen het continu onder vuur, geholpen door Hitler en Mussolini.
Barea is ooggetuige van barbaarse aanslagen, bominslagen, wraakacties, verraad, vluchtelingenstromen en politiek gekonkel en heeft de gave er realistisch en oprecht over te schrijven. Tot zijn ontsteltenis ziet hij hoe groeperingen die Madrid en de Republiek verdedigen, allesbehalve eensgezind zijn. Socialisten, communisten en anarchisten vormen geen front en deinzen er soms niet voor terug om iemand uit een ander links kamp te liquideren. Maar tegelijkertijd vindt Barea in deze ellende ook de liefde van zijn leven, de Oostenrijkse Ilsa Kulcsar. Schrijven wordt zijn uitlaatklep om te overleven.
Hoewel het boek 75 jaar geleden geschreven is (nu pas vertaald in het Nederlands), is het nog even actueel. Het is het derde deel van een trilogie, maar staat op zichzelf. Deze aangrijpende getuigenis van een man die de Republiek met woorden tot het uiterste wil verdedigen, maar ook hevig teleurgesteld raakt en een shellshock oploopt, is een absolute must voor iedereen

De slag, Madrid tijdens de Spaanse Buergeroorlog,
Arturo Barea, Uitgeverij Schokland, 420 pagina’s, €30,49

Van Johan tot Frenkie

Van Gaal, Cruijff, de De Boertjes, Zenden. Ze kwamen als liefhebbers van de Hollandse pot naar Barcelona maar leerden daar pas écht wat lekker eten is. Daarom staat Van Johan tot Frenkie, het nieuwe boek van sportjournalist en Spanjekenner Edwin Winkels, niet alleen vol voetbalverhalen maar ook vol heerlijke anekdotes over de rijke Spaanse eetcultuur. Voor veel Nederlandse voetballers in Barcelona is het wel even wennen. Het andere ritme, het andere eten. Zo heeft Lieke Martens het niet zo op tapas ‘daar zit toch altijd veel olijfolie in’. En Stefanie van der Gragt neemt altijd wel wat zakjes en pakjes mee uit Nederland: ‘Van Knorr en zo. Met boerenkool bijvoorbeeld.’ In Van Johan tot Frenkie interviewt Edwin Winkels hen en Frenkie de Jong samen met vele andere voetballers en trainers over hun leven en eetgewoonten in Barcelona. Ook de chef-koks en gastheren van de Nederlandse sporters dissen verhalen op, in prachtige hoofdstukjes met titels als Zee-egels en Eikeltjesham. In Eendenmosselen vertelt de Baskische chef-kok Javier Gorría hoe hij van Van Gaal, Koeman en Zenden bons gourmands maakte. Wij zijn benieuwd of ook de jonge garde binnenkort zal worden ingewijd.

Van Johan tot Frenkie,
Edwin Winkels, Uitgeverij Brandt, €20,-

Lees meer: de mooiste boeken van Spaanstalige schrijfsters

Deze recensies zijn afkomstig uit ESPANJE! nummers 1 t/m 4 van jaargang 2020.
Op de hoogte blijven van nieuwe boeken in 2021? Abonneer je op ESPANJE! en ontvang 4x per jaar het magazine. Als welkomstgeschenk krijg je ook nog eens een heerlijk boek met recepten voor tapas en pincho’s of een tapasboek en een olijfhouten tapasplank ter waarde van €24,90. Ook leuk om cadeau te geven!