Terwijl wij hier in Nederland en België een vrije dag hebben met Hemelvaart en Pinksteren worden deze dagen in Spanje niet of nauwelijks gevierd. De hemelvaart van Jezus’ moeder Maria op 15 augustus is echter wel een feestdag in Spanje. En op 16 juli wordt op veel plekken María del Carmen gevierd waarbij het beeld van María vaak de zee op gaat om de vissers te zegenen. Waar komt de diepgevoelde Mariacultus in Spanje vandaan? En waarom hebben wij hier in het noorden veel minder gevoel bij deze belangrijke katholieke heilige? Moeilijke vragen waarop een antwoord vinden nog moeilijker is. Maar we doen een poging door te kijken welke rol vrouwelijke goden speelden in Spanje voor de komst van het christendom.

Waarom hebben de protestanten hier in de Lage Landen Maria overboord gegooid en wordt ze in Spanje nog dagelijks gekoesterd? Daarvoor moeten we teruggaan naar de tijd van vóór het Christendom, want veel gebruiken en feesten hebben een voor-christelijke oorsprong. Terwijl we veel weten over de Romeinse, de Griekse en de Germaanse godenwereld, is er zeer weinig bekend over de oude godenwereld op het Iberisch Schiereiland. Simpelweg omdat die cultuur door de vele veroveringen is weggevaagd. Wel is uit diverse opgravingen en vondsten duidelijk dat de vrouw-godin hoe dan ook een belangrijke rol speelde in Spanje. Denk bijvoorbeeld maar aan de spectaculaire vondst van de Dama de Elche in 1897. Ze werd eerst de ‘moorse koningin’ gedoopt of gezien als een voorname Iberische dame. Maar in 2011 wees onderzoek met microscopen en röntgenapparatuur uit dat het gaat om een 2500 jaar oud beeld van de godin Tanit. Je leest hier meer over dat onderzoek. Ook de vondst van de grot van Tanit op Ibiza biedt aanknopingspunten. Daarover verderop meer.

De dame van Elche kun je zien in Madrid

We kijken nu eerst naar de verering van de Virgen del Carmen in Málaga. Er worden op 16 juli overal in Spanje ter land en ter zee processies gehouden ter ere van deze patroonheilige van vissers en zeelieden waarbij haar beeld in kustplaatsen op bootjes wordt rondgevaren. Op die manier worden de wateren gezegend en wordt er om een goede vangst en kalme zee gevraagd. Daarnaast worden de vermiste zeelieden en vissers herdacht en geëerd. Als je dat een keer mee wilt maken zie je hier een lijst van plaatsen waar ze die dag vereerd wordt. Carmen, de maagd van de berg Karmel, ook bekend als de Stella Maris, de Ster van de Zeeën, wordt niet alleen geassocieerd met de de zee, maar ook met de maan. In Málaga wordt haar feest ieder jaar groots gevierd en vinden we wellicht een aanwijzing wat de oorsprong ervan is. Hier wordt de zeeprocessie namelijk gemaakt in een jábega, een boot van Fenicische oorsprong. In het Arabisch werden in de dertiende eeuw lichte boten voor de netvisserij šebbek genoemd. Dit schip wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt. De belangrijkste godheid van Málaga was Astarte (of Tanit voor de Carthagers en op Ibiza, daarover hieronder meer). Zij zou een Fenicische godin van Mesopotamische oorsprong zijn (de plek waar nu Irak en Syrië liggen). Maar zelfs al voor de Fenicische kolonisatie van Zuid-Spanje en de Balearen in de 7e eeuw v Chr., zou er hier al een godin worden aanbeden: Noctiluca ‘zij die in het donker kijkt’. Noctiluca en Astarte werden ook wel Malac genoemd en mogelijk heeft de stad Málaga haar naam aan deze godin te danken. Meer weten? In dit Spaanse artikel lees je er meer over.

Dit is het symbool van de godin Tanit

Tanit: de partygodin van Ibiza

Als je ergens in Spanje bijna dagelijks nog in aanraking komt met deze godin, dan is het Ibiza wel. Je vindt hier kapper Tanit, autoverhuur Tanit en zelfs een strand dat Tanit wordt genoemd. De Carthagers aanbaden de mannelijke zonnegod Baal en zijn vrouwelijke partner was Tanit, godin van de maan, dans en vruchtbaarheid. En wat past er beter bij Ibiza dan nacht, feesten en seks… Aangezien ze in Spanje al voor de Feniciërs vrouwelijke goden vereerden is het niet vreemd dat Baal van het toneel verdween en Tanit tot op de dag van vandaag nog tot de verbeelding spreekt. Reden van die nieuwe verering is mede dat in het noorden van het eiland in 1907 de grot Cova des Culleram werd ontdekt. In dit heiligdom stond een soort altaar met meer dan 600 keramische beeldjes van Tanit. Die kun je nu zien in het archeologisch museum in Ibiza stad. Je kunt Cova des Culleram ook bezoeken trouwens. De toegang is gratis maar de openingstijden zijn beperkt. Wil je toch een kijkje nemen, doe dan deze virtuele tour!

Mari: de Baskische godin van moeder aarde

Gezien deze geschiedenis is het misschien ook geen wonder dat niet Jezus maar Maria centraal staat bij veel feesten in Spanje. Terwijl we in Noord-Europa op de knieën gingen voor vader en zoon Wodan (de oppergod waar onze woensdag naar is vernoemd) en Donar (die van de donder en donderdag), vereerden ze ook in Baskenland, Navarra en Aragon een moedergodin, Mari of Marieuna, ook wel de Vrouw van Anboto genoemd. Volgens de Baskische documentairemaakster Yolanda Mazkiaran, die een korte film maakte over Mari, zou de verering van de godin wel 30.000 jaar oud kunnen zijn.

Symbolen die de godin Mari verbeelden

Mari is volgens de Baskische legendes de personificatie van moeder aarde, de koningin van de natuur en alle elementen waaruit de natuur bestaat. Ze woont in grotten in de bergen en wordt weergegeven als een elegant geklede vrouw (meestal in het groen) maar kan ook verschijnen als een boom, op een paard in de wolken met bliksems, of als een vrouw met geitenpoten en klauwen van een roofvogel. Mari is de heerser van de aarde en sterren. Ze regelt het klimaat en het binnenste van de aarde, beheerst de waterbronnen en de oogst. Maar ook straft ze mensen die liegen, stelen of als ze pochen of ijdel zijn. Tot op de dag van vandaag zijn er mensen in Baskenland die haar bijzondere krachten toedichten en in sommige souvenirwinkeltjes kun je speldjes en kettingen kopen met de symbolen waarmee ze wordt afgebeeld. Ook in Aragón werd ze vereerd. Daar wordt ze ook wel aangeduid met de naam Tejedora del Destino, weefster van het lot. Uit de legendes wordt duidelijk dat ze drie gezichten heeft: van een jonge vrouw, van een volwassen vrouw en van een oude vrouw. Ze representeert daarmee de levenscyclus en daarom wordt ze ook wel Tres Buenas Fadas, drie goede feeën genoemd. Als je meer wilt weten over Mari, dan kunnen we het Museo de las Brujas in Zugarramurdi aanraden. De expositie gaat niet alleen over de heksenjacht die hier plaatsvond in 1610, maar ook over de legendes over Mari die mede aanleiding waren voor de moord op dorpelingen die verdacht werden van hekserij.

Feestdagen ter ere van María

Behalve la Virgen del Carmen op 16 juli en Maria Hemelvaart op 15 augustus zijn er nog een groot aantal feesten in Spanje waarin Maria de hoofdrol speelt. Vaak gaat dat gepaard met veel gefeest en veel emotie. Zoals bijvoorbeeld bij de bedevaart naar El Rocío, waar je hier meer over leest. Hieronder nog een aantal feestdagen met linkjes erbij naar deze Spaanse website waar je nog veel meer over deze feesten kunt lezen.

2 februari – Diverse plekken – Virgen de la Candelaria
12 oktober – Zaragoza – Las Fiestas del Pilar
9 november – o.a. Madrid – Día de la Almudena
8 december – Diverse plekken – Dag van de onbevlekte ontvangenis

In de komende editie van ESPANJE! onder andere

Onze grote minigids Baskenland

Baskenland wordt steeds populairder, vooral Bilbao en San Sebastián zijn geliefde vakantiebestemmingen. Maar de dorpen, steden en het landschap ertussenin zijn vaak nog heel rustig en bijna altijd spectaculair. Baskenland is al ruim 25 jaar de favoriete reisbestemming van hoofdredacteur Marjan Terpstra. Zij heeft nu al haar tips verzameld in deze minigids. Van hotels in het groen met uitzicht op zee, tot de beste stranden, de leukste restaurants, fijne kleine musea en de mooiste routes. De onmisbare gids voor iedereen die deze zomer naar Baskenland gaat.

Met de camper (of tent) dwars door de Pyreneeën

Nog zo’n topbestemming voor de zomer: de Pyreneeën. Chantal Antheunisse is dol op adrenalinesporten en trok met haar camper via Aragón en Navarra van Catalonië naar Baskenland. Onderweg ging ze klimmen, raften, wandelen en fietsen. Ze neemt je mee van oost naar west en geeft bij elke actieve stop een camper- of kampeertip.

Ultieme strandgids Valencia

Jessica Sindelka woont en werkt al een paar jaar in Madrid. Maar als ze even vrij is zit ze op het strand van Valencia. En ze is niet de enige want Valencia wordt ook wel Playa de Madrid genoemd. Feestbeest en lekkerbek als ze is kent ze alle leuke tentjes aan de stadstranden. Maar ze weet ook waar de leukste plekken zijn om te relaxen, sporten en dansen. Dus ga je een paar dagen naar Valencia, of ben je in de buurt? Met de tips van Jessica wordt het nog leuker.

Oviedo, Parijse allure in de bergen

Deze keer nemen we je ook graag mee naar Oviedo, een stad met Parijse allure omringd door ruige natuur waar beren en wolven leven. In de winter kan in dit deel van Asturië zelfs twee meter sneeuw vallen, maar in de zomer is het er groener dan groen en genieten de mensen er van het leven. We verbleven er in Casa Rural Selmo, midden tussen de koeien maar toch met heerlijke stranden en maar liefst drie mooie steden in de buurt: Oviedo, Avilés en Gijón. Eigenlijk zijn dit soort B&B’s geheimtips die we liever voor onszelf houden. Toch delen we ze graag met onze lezers en we mogen zelfs drie nachten weggeven in dit kleine paradijsje.

Roadtrip langs de costa’s: maak 5 x kans op een verblijf

Overal in Spanje heb je B&B’s en andere accommodaties van Vlamingen en Nederlanders maar vooral aan de costa’s. Ideaal voor als je goede tips wilt, niet alleen voor je vakantie maar misschien ook omdat je zelf in Spanje wilt gaan wonen. De eigenaren van 5 accommodaties die liggen aan de costa’s van de regio’s Valencia en Andalusië vertellen over hun droomplek, geven tips en verloten ieder drie nachten onder de abonnees van ESPANJE!.

Tips voor 24 uur in Tossa de Mar aan de Costa Brava

Tossa de Mar is zo’n plek waar we steeds willen terugkeren. Net als de kunstenaars die er in de jaren dertig van de vorige eeuw neerstreken raakten we er betoverd door het licht, de opkomende zon boven de golven, de maan boven de nachtelijke zee. Maar we werden ook blij van de tossenses, die werken in de boetiekjes, restaurants en hotels. Het zijn vaak familiebedrijven in eeuwenoude huizen waar ze zelf opgroeiden. Ze hebben gezien hoe het massatoerisme hun dorp overspoelde. Gelukkig zijn er nog momenten dat het er rustig is en daar kunnen zij maar ook wij van genieten. In deze editie geven we tips voor 24 uur in Tossa. Van stranden, lekker eten, shoppen en varen tot wandelen en slapen.

De mysterieuze meren van Ruidera

ESPANJE-eindredacteur Tanja Timmerman beleefde samen met hond Fieke in haar camper avonturen aan de meren van Ruidera, volgens Don Quichot en Sancho Panza een plek vol magie. Het merengebied ligt als een groene en blauwe oase in La Mancha. In de zomer vieren de Madrilenen er vakantie, maar in het voor- en najaar is het er rustig en kun je er eindeloos wandelen.

Op bezoek bij de makers van sherryazijn en sherryvaten

Aafke Jochems reist voor ESPANJE! door heel Spanje op zoek naar bijzondere producten. Of het nu kikkererwten zijn of saffraan of amandelen… Aafke stapt op de boeren af en portretteert ze met haar camera en haar pen. Deze keer was ze in Jerez de la Frontera. Niet om sherry te drinken, maar om te zien hoe sherryazijn wordt gemaakt en hoe de wijnvaten met de hand worden gemaakt. Het levert een prachtige reportage op.

Ontdek de Camino Sanabrés langs thermen en wijngaarden

Huib Afman heeft zich voorgenomen om alle caminos die er zijn te lopen en hij is al aardig op weg. Dit keer liep hij de Camino Sanabrés door Castilië-León en Galicië. In Ourense kwam hij helemaal tot rust in de warme thermen die daar overal te vinden zijn. Ideaal voor ieder jaargetijde want het water is altijd lekker warm.

Waarom aanbidden de Spanjaarden Maria?